Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Prezes sądu okręgowego powinien być w systemie obiegu informacji i podejmowania decyzji w sprawie działań wobec zagrożenia bezpieczeństwa ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich
• Wyeliminowanie z tego systemu podmiotu niezależnego od Policji, placówki i nadzorującego ją Ministerstwa Sprawiedliwości osłabia gwarancje praw nieletnich z placówki - podkreśla Marcin Wiącek

Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił Ministrowi Sprawiedliwości uwagi do projektu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu i trybu współdziałania okręgowych ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich z Policją (projekt nr B754).

Rzecznik zgłaszał poprzednio uwagi do projektu rozporządzenia MS ws. sposobu i trybu współdziałania okręgowych ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich z Policją (projekt z 25 lipca 2022 r). Akt ten zastąpił rozporządzenie MS z  18 września 2001 r. w sprawie zakresu i trybu współdziałania zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich z Policją w wypadku zagrożenia bezpieczeństwa tych placówek.

W tamtej opinii RPO wskazał, że nowa regulacja osłabia gwarancje praw nieletnich umieszczonych w placówce, poprzez wyeliminowanie prezesa sądu okręgowego - a więc podmiotu niezależnego od Policji, placówki i nadzorującego ją Ministerstwa Sprawiedliwości - z systemu obiegu informacji i podejmowania decyzji w zakresie planowanych i realizowanych działań w związku z zagrożeniem bezpieczeństwa placówki.

Niestety, przedłożony obecnie do zaopiniowania projekt także nie uwzględnia udziału w takich działaniach właściwego prezesa sądu okręgowego. Tymczasem  projektowana zmiana stwarza doskonałą okazję do włączenia prezesa sądu okręgowego, jako organu sprawującego nadzór nad działalnością okręgowych ośrodków wychowawczych, zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, do kręgu podmiotów współdziałających z Policją w wypadku zagrożenia bezpieczeństwa.

Ponadto przy pracach nad projektowanym aktem wykonawczym do ustawy z 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich warto zaprojektować przepis, że w przypadku wprowadzenia na teren placówki funkcjonariuszy Policji o każdej takiej sytuacji powinien być informowany sąd sprawujący nadzór nad placówką, a także Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka. Umożliwi to powzięcie informacji o zaistniałym zdarzeniu obarczonym dużym ryzykiem naruszenia praw wychowanków, monitorowanie sytuacji i skuteczną reakcję (w tym zbadanie sprawy na miejscu). 

Ponadto, analogicznie jak w przypadku współpracy między Policją a placówką, akt wykonawczy powinien przewidywać konieczność opracowania sposobu łączności w takich sytuacjach z poszczególnymi instytucjami w celu efektywnego przekazywania informacji.

W ocenie Europejskiego Komitetu ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) skuteczne procedury skargowe i kontrolne oraz możliwość wizytacji placówek detencyjnych dla nieletnich przez niezależny organ (w tym sędziego, Rzecznika Praw Dziecka i działający w strukturach Biura RPO Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur) stanowią podstawową gwarancję przed złym traktowaniem nieletnich.

KMP.022.3.2023