Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Sejm przedłużył obowiązywanie dotychczasowych przepisów o kwocie wolnej od podatku, mimo, że rok temu Trybunał Konstytucyjny orzekł, że są sprzeczne z Konstytucją i ogłosił, że wygasają 30 listopada 2016 r. (czyli za dwa dni). Dwa tygodnie temu Sejm uchwalił jednak, że przedłuża obowiązywanie tego niekonstytucyjnego przepisu o rok.

RPO ostrzega więc Marszałka Senatu i Ministra Rozwoju i Finansów przed konsekwencjami takich działań dla państwa. W podobnych sprawach podatkowych sądy orzekały już, że jeśli przepis został uznany za niekonstytucyjny, to jego ponowne uchwalenie niczego nie zmienia i w przypadku sporu sadowego na taki przepis nie można się powoływać.

Dlatego także w obecnej sytuacji obywatele świadomi swoich praw będą mogli wszczynać postępowania podatkowe.

Orzeczenie Trybunału i decyzja Sejmu

Trybunał Konstytucyjny (sygn. akt K 21/14) orzekł 28 października 2015 r., że przepisy o kwocie wolnej od podatku są niekonstytucyjne. Nie zawierają bowiem mechanizmu korygowania tej kwoty tak, by naliczany podatek co najmniej minimum egzystencji. Zgodnie z wyrokiem Trybunału obecne przepisy tracą moc 30 listopada 2016 r.

Rzecznik Praw Obywatelskich już w sierpniu alarmował Ministra Finansów, że na wykonanie wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest bardzo mało czasu.

Tymczasem 15 listopada 2016 r. Sejm przedłużył dotychczasowe przepisy na kolejny rok („Art.52h. 1. W latach 2016 i 2017 obowiązuje skala podatkowa, o której mowa w art. 27 ust. 1, w brzmieniu obowiązującym w 2015 r.”.).

Konsekwencje prawne

Rzecznik ostrzega przed prawnymi konsekwencjami takiej decyzji Parlamentu (przyjętą przez Sejmu ustawę musi jeszcze ocenić Senat). Są już bowiem precedensy - dotyczących wprawdzie zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym – lecz na tyle adekwatne, by zobaczyć wagę problemu.

Otóż Sąd Najwyższy  (w wyroku z dnia 17 marca 2016 r., sygn. akt V CSK 377/15) orzekł, że jeżeli Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność określonego przepisu ustawy z Konstytucją, to sąd może odmówić zastosowania w rozpoznawanej sprawie identycznie brzmiącego przepisu tej ustawy.

Podobnie rozstrzygały sądy administracyjne.

Dlatego – ostrzega RPO – „nie budzi wątpliwości, że sądy administracyjne, powszechne oraz Sąd Najwyższy rozpoznając konkretną sprawę albo podejmując uchwałę mogą odmówić stosowania normy prawnej, która mimo uznania jej za niekonstytucyjną i wyeliminowania z porządku prawnego, została ponownie wprowadzona do systemu prawnego przez prawodawcę.

W związku z tym ponowne wprowadzenie do systemu prawa kwoty wolnej od podatku w dotychczasowym kształcie, bez uwzględnienia wytycznych TK, może  spowodować sytuację, w której sądy za kwotę wolną od podatku będą uznawać kwotę równoważną minimum egzystencji’ – pisze rzecznik praw obywatelskich Adam Bondar.

- Przypomnieć pragnę, iż Trybunał w swoim orzeczeniu podkreślił, że nie jest racjonalna regulacja prawa podatkowego, która zakłada stałą kwotę zmniejszającą podatek na poziomie 3091 zł, w sytuacji gdy ustawa o pomocy społecznej określa, że osobą żyjącą w ubóstwie jest ta, której dochód roczny nie przekracza 7608 zł - w przypadku osoby samotnie gospodarującej, albo 6168 zł w przypadku dochodu na osobę w rodzinie. W ocenie Trybunału kwota wolna powinna być co najmniej równa  minimum egzystencji.

- W praktyce oznacza to, że obywatele świadomi swoich praw będą mogli wszczynać postępowania podatkowe – podkreśla RPO.