Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk odpowiedział posłance do Parlamentu Europejskiego Marcie Wcisło, która zwróciła się o interwencję w takiej sprawie
• Europosłanka zawiadomiła Straż Miejską o eksponowaniu banerów aktywistów sprzeciwiających się dostępności aborcji, czego skutkiem był wniosek do sądu o ich ukaranie 

ZRPO odpisał, że kwestia odpowiedzialności za prezentowanie zdjęć zdeformowanych płodów w kontekście aborcji była przedmiotem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego, sądów powszechnych oraz tematem opracowań naukowych. Wymaga ona ważenia wartości jakimi są wolność wypowiedzi (obejmująca nie tylko jej treść, ale i formę, a także zapewniająca szczególną ochronę opinii wyrażanych w debacie publicznej o ważnych problemach społecznych) oraz ochrona moralności publicznej, a także dóbr osobistych, jak zdrowie psychiczne (zwłaszcza w przypadku dzieci), które mogą zostać naruszone publiczną prezentacją szczególnie drastycznych treści.

Jeśli wraz ze zdjęciami martwych płodów zestawiane są wizerunki lub nazwiska osób pełniących funkcje publiczne, w procesie ważenia wartości należy uwzględnić także ich cześć i dobre imię, pamiętając że na gruncie dogmatyki praw człowieka wskazuje się na szerszy zakres dopuszczalnych prawnie wypowiedzi krytycznych wobec polityków.

W orzecznictwie SN są dwa kierunki rozstrzygania takich spraw. W ramach pierwszego poglądu wskazuje się, że wizerunek płodu po aborcji nie realizuje znamienia nieprzyzwoitości z art. 141 Kodeksu wykroczeń. SN tak uzasadnił  wyrok z 4 stycznia 2023 r.: "Całkowicie trafna […] jest konstatacja, iż o ile prezentowane zdjęcia abortowanych ludzkich płodów mogą być oceniane jako drastyczne, szokujące, a nawet oburzające, to żadną miarą nie można powiedzieć, że są one wulgarne, bezwstydne, nieobyczajne, demoralizujące, łamiące normy obyczajowe, moralność, etykę, budzące zgorszenie […] Należy oczywiście zgodzić się z postulatami, aby promowanie takich czy innych postaw dotyczących dopuszczalności przerywania ciąży odbywało się za pomocą mniej drastycznych środków wyrazu, nie ignorujących wrażliwości osób prezentujących poglądy przeciwne. [...] Nie tracąc z pola widzenia praw i interesów innych osób należy zauważyć, że przecież ich ochrona może odbywać się na drodze cywilnej (ochrona dóbr osobistych), czy też administracyjnej, a ingerencja prawa penalnego w omawianej kwestii winna zawsze stanowić ostateczność".

Z kolei w postanowieniu z 12 października 2023 r. (sygn. akt I KK 50/23), wskazano: "Zasadniczą racją przemawiającą za przyjęciem karalności publicznego prezentowania zdjęć martwych płodów jest nieobyczajność takiego zachowania wynikająca z naruszenia godności przynależnej przedstawionym na fotografiach płodom". Przedstawiono szeroką argumentację odnoszącą się do ochrony godności człowieka, będącej najwyższą wartością konstytucyjną, silnie zakorzenioną w systemie wartości naszej kultury. Prawna ochrona godności obejmuje także ochronę jego zwłok, co w ocenie SN dotyczy również martwego płodu. Uznano, że publiczne eksponowanie zdjęć martwych płodów jako uderzające w godność człowieka spełnia znamię nieprzyzwoitości z art. 141 Kw.

Nawet przy przyjęciu, że taki czyn nie podlega odpowiedzialności wykroczeniowej, istnieją środki cywilnoprawne związane z ochroną dóbr osobistych z Kodeksu cywilnego. 

Kompetencje RPO w postępowaniu wykroczeniowym są ograniczone; nie może do niego przystąpić; może zaś wnosić kasację od prawomocnych wyroków w tych sprawach. Jeśli ewentualny prawomocny wyrok nie będzie, w opinii europosłanki, zgodny ze standardami ochrony praw i wolności człowieka i obywatela, może ona wystąpić do RPO o rozważenie wniesienia przez niego kasacji.

VII.564.77.2025