Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Do RPO wpływają skargi związane z opłatami za odpady komunalne z nieruchomości zabudowanych budynkami, w których wydzielono dwa lub więcej lokali mieszkalnych, ale nie ustanowiono ich odrębnej własności, a należą one do różnych właścicieli
• Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich pyta Ministerstwo Klimatu i Środowiska, czy dostawało sygnały o potrzebie doprecyzowania zasad odpowiedzialności z tego tytułu

Do RPO trafiają skargi związane z opłatami za gospodarowanie odpadami komunalnymi z nieruchomości zabudowanych budynkami, w których wydzielono dwa lub więcej lokali mieszkalnych (jednorodzinnymi i innymi), w których nie doszło do ustanowienia odrębnej własności poszczególnych lokali, a poszczególne lokale należą do odrębnych podmiotów.  Występują wtedy wątpliwości co do podmiotu zobowiązanego do złożenia deklaracji w sprawie wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami i ich uiszczania na rzecz gminy.

Określając właściciela nieruchomości jako podmiot zobowiązany, ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach nakazuje rozumieć pod tym pojęciem także "współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością". Gdy obowiązki z ustawy mogą jednocześnie dotyczyć kilku podmiotów, jako obowiązanego ustawa określa  podmiot lub podmioty faktycznie władające nieruchomością. Jednocześnie jednak nie obliguje do umownego określenia podmiotu zobowiązanego w przypadku, w którym więcej niż jeden podmiot może być uznany za właściciela.

Redakcja tych przepisów prowadzi do wniosku, że z jednej strony - w przypadku kilku osób władających nieruchomością i braku umownego określenia podmiotu zobowiązanego -  obowiązanymi do złożenia deklaracji są wszyscy władający. W opisanym stanie faktycznym powinni to być zarówno właściciel nieruchomości (w ujęciu cywilnym), jak i najemcy poszczególnych lokali. Zważywszy, że ustawa nie przewiduje ich solidarnej odpowiedzialności z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, powstaje pytanie, którzy spośród właścicieli (w ujęciu ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) i na jakich zasadach, ponoszą odpowiedzialność z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie nie dostarcza orzecznictwo sądów administracyjnych. Można znaleźć orzeczenia odmiennie wykładające przepisy ustawy w zależności od konkretnego stanu faktycznego. Są zarówno takie, w których wyrażono pogląd o łącznej odpowiedzialności wszystkich współwłaścicieli, jak i takie, w których zaaprobowano złożenie przez nich odrębnych deklaracji (w odniesieniu do części nieruchomości przez nich używanych).

Publikowane są judykaty, w których kryterium podlegania obowiązkom wynikającym z ustawy wiąże się z wytwarzaniem odpadów w danej nieruchomości, jak również takie, w których obowiązki ustawowe wiąże się z władztwem nad całą nieruchomością.

Wątpliwości interpretacyjne w odniesieniu do niektórych stanów faktycznych (nieruchomości zabudowane budynkami innymi niż jednorodzinne) potencjalnie można by próbować rozwiązać przez zastosowanie do nich art. 2 ust. 3 ustawy per analogiam - potraktować właściciela "cywilnego" nieruchomości podobnie jak wspólnotę czy spółdzielnię mieszkaniową. Stosowanie takiej analogii, która mogłaby zostać uznana za prowadzącą do pogorszenia sytuacji podatnika, może jednak budzić kontrowersje.

Opisane wątpliwości interpretacyjne są źródłem niepewności prawnej zarówno dla potencjalnie zobowiązanych do opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, jak i organów podatkowych.

Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski pyta dyrektora Departamentu Gospodarki Odpadami MKiŚ Marka Golenia, czy do resortu docierały sygnały o potrzebie doprecyzowania zasad odpowiedzialności z tytułu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w przypadkach wielości właścicieli nieruchomości. Prosi także o informację, czy – jeżeli takie sygnały docierały do Ministerstwa – podjęto prace analityczne lub legislacyjne. Jeżeli nie, Biuro RPO prosi o stanowisko co do potrzeby podjęcia takich prac.

V.7204.30.2025