Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Wyłączną podstawą odmowy uznania za obywatela polskiego nie może być lakoniczna i ogólnikowa informacja Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego o zagrożeniu dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego - uznał 19 listopada 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. akt II OSK 170/22)
• Oddalając skargę kasacyjną MSWiA od wyroku WSA, NSA ocenił, że nie jest możliwe oparcie się wyłącznie na materiałach przekazanych organowi, bez jego opinii co do wskazanych tam faktów 
• Teraz sprawa Pani Oleny - do której przyłączył się Rzecznik Praw Obywatelskich - wraca do Wojewody Mazowieckiego   

Sprawa dotyczyła odmowy uznania Pani Oleny z Ukrainy za obywatelkę polską. Na podstawie tajnych opinii ABW uznano, że nabycie przez nią obywatelstwa polskiego stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego.

Takie decyzje - Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 22 lutego 2021 r., i poprzedzająca ją - Wojewody Mazowieckiego z 27 lipca 2020 r. - zostały uchylone 6 października 2021 r. przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. WSA wskazał, że podstaw do uchylenia decyzji nie upatruje w konstrukcji przepisów, lecz w lakoniczności informacji przekazanych przez ABW.

Skargę kasacyjną wniósł MSWiA. W odpowiedzi na skargę kasacyjną RPO wskazał m.in. że niedopuszczalne jest automatyczne oparcie się na opinii ABW. Same w sobie nie wyjaśniały, jakiego rodzaju ryzyko miałoby wynikać z uznania Pani Oleny za obywatelkę polską. 

W ocenie RPO błąd organów polegał na tym, że nie mając dostatecznych podstaw do stwierdzenia, czy takie zagrożenie może zachodzić, niekorzystną decyzje wydano, opierając się na ogólnikowej treści uzyskanych materiałów i nie dokonując ich należytej oceny.

19 listopada 2024 r. NSA oddalił skargę kasacyjną MSWiA. Stanowisko RPO, wyrażone w odpowiedzi na skargę kasacyjną MSWiA, zaprezentowała na rozprawie NSA Karolina Michalczyk z BRPO.

NSA wskazał na zasadnicze motywy rozstrzygnięcia:

• wyrok sądu I instancji nie budzi wątpliwości, WSA jasno wskazał, dlaczego uwzględnił skargę i przedstawił obszerną argumentację, a uzasadnienie wyroku dokładnie wskazuje, jaki czynności powinny zostać podjęte przez organ;
• MSWiA nie przedstawił rzeczowej argumentacji mającej przemawiać za tym, że sąd I instancji błędnie ocenił materiał dowodowy;
• wyłącznej podstawy do wydania decyzji o odmowie uznania za obywatela polskiego nie może stanowić lakoniczna i ogólnikowa informacja o zagrożeniu otrzymana przez organ – nie jest możliwe oparcie się wyłącznie o treść materiałów przekazanych organowi bez własnej refleksji i opinii co do faktów, jakie zostały wskazane w materiałach;
• zgodnie z art. 36 ust. 2 ustawy o obywatelstwie polskim, organ przed wydaniem decyzji może wystąpić także do innych organów o informacje, czy nabycie przez cudzoziemca obywatelstwa polskiego nie stanowi zagrożenia dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, a nie tylko do komendanta wojewódzkiego Policji i dyrektora delegatury ABW; 
• zgodnie z prawem wojewoda zwraca się "w razie potrzeby do innych organów"; według NSA powinien on był wystąpić do innych organów; miał on możliwość weryfikacji otrzymanych materiałów, jednak z tej możliwości nie skorzystał;
• w utajnionym piśmie RPO do MSWiA, oprócz swoich zastrzeżeń, Rzecznik sformułował wniosek dowodowy, który nie został przeprowadzony;
• WSA w uzasadnieniu wyroku trafnie odwołał się do gwarancji procesowych, które nie zostały zachowane w tej sprawie i prawidłowo przywołał orzecznictwo ETPC.

RPO będzie monitorował postępowania Wojewody Mazowieckiego ws. Pani Oleny uznania za obywatelkę polską. Rozważy też wystąpienia generalne do MSWiA ws. potrzeby zmian systemowych dla zapewnienia odpowiednich gwarancji w postępowaniach dotyczących cudzoziemców, w których rozstrzygnięcia wydawane są na podstawie dokumentów niejawnych.

XI.540.48.2020