Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich ma wątpliwości co do równego dostępu młodych sportowców z niepełnosprawnościami do pomocy finansowej jednostek samorządu terytorialnego - w porównaniu ze sportowcami pełnosprawnymi 
• Praktyka przyznawania stypendium sportowego zawodnikom z niepełnosprawnością jest niejednolita w skali kraju i zależy od miejsca zamieszkania - co może narażać ich na nierówne traktowanie
• Wskazuje to na potrzebę systemowego uregulowania, a co najmniej wydania wytycznych co do tego zagadnienia
• Marcin Wiącek napisał w tej sprawie do ministra sportu i turystyki Sławomira Nitrasa

Do RPO wpłynęła skarga sportowca z niepełnosprawnością, który w związku z osiągnięciami sportowymi wnioskował o przyznanie stypendium sportowego młodzieżowego w Warszawie. Uchwała regulująca zasady przyznania tego wsparcia wymieniała m.in.  – przesłankę uzyskania wyniku sportowego. W przypadku osób z niepełnosprawnością oznaczało to zajęcie co najmniej miejsca 4-6 w Igrzyskach Paraolimpijskich lub Igrzyskach Olimpijskich Głuchych, mistrzostwach świata lub mistrzostwach Europy. 

Tymczasem sportowcy bez niepełnosprawności mogli starać się o to stypendium w przypadku zajęcia miejsc 1-6 w Młodzieżowych Igrzyskach Olimpijskich, mistrzostwach świata młodzieżowców lub juniorów, miejsc 1-3 w mistrzostwach Europy młodzieżowców, juniorów  oraz w mistrzostwach Polski seniorów, młodzieżowców lub juniorów. W przypadku zdobycia medalowego miejsca na poziomie krajowym (mistrzostwa Polski) osoba bez niepełnosprawności miała możliwość otrzymania stypendium, zaś osoba z niepełnosprawnością – nie. 

Wzbudziło to wątpliwości RPO co do równego dostępu sportowców z niepełnosprawnościami do pomocy finansowej oferowanej przez samorząd terytorialny w porównaniu ze sportowcami pełnosprawnymi. 

W toku swego postępowania Rzecznik dowiedział się, że 29 sierpnia 2024 r. Rada Miasta Stołecznego Warszawy podjęła nową uchwałę regulującą przyznawanie stypendiów sportowych. Zgodnie z nią wśród osiągnięć sportowych wskazano zajęcie miejsca 1-6 w mistrzostwach świata w kategorii młodzieżowców, mistrzostwach świata w kategorii juniorów, w mistrzostwach Europy w kategorii młodzieżowców, w mistrzostwach Europy w kategorii juniorów, jak również zajęcie miejsca 1-3 w mistrzostwach Polski w kategorii młodzieżowców, w mistrzostwach Polski w kategorii juniorów, w mistrzostwach Polski/Ogólnopolskiej Olimpiadzie Młodzieży w kategorii juniorów młodszych oraz Mistrzostwach Polski Seniorów.  Niemniej jednak, warunkiem ubiegania się o stypendium miało być zdobycie osiągnięcia sportowego uzyskanego w dyscyplinie i konkurencji ujętej w regulaminie szczegółowym danego sportu Systemu Sportu Młodzieżowego w systemie ocen.

W  decyzji odmawiającej stypendium wnioskodawcy w trakcie obowiązywania poprzedniej uchwały wskazano, że ówczesny system stypendialny również opierał się w znacznej mierze na Systemie Sportu Młodzieżowego, opracowanym przez MSiT. Kluczowe wydaje się jednak, że Ministerstwo miało nie wskazać w SSM żadnych dyscyplin uprawianych przez osoby z niepełnosprawnościami i jednocześnie miał nie istnieć inny system ogólnopolski, który określałby kierunki wsparcia i rozwoju sportu osób z niepełnosprawnościami, a także mógłby stanowić odniesienie dla warszawskiego systemu stypendiów sportowych.

RPO zwrócił się do Dyrektora Biura Sportu i Rekreacji Urzędu m.st. Warszawy o wskazanie, jak osiągnięcia sportowców z niepełnosprawnościami oraz bez nich będą porównywane przy przyznawaniu stypendium sportowego młodzieżowego. 

Odpowiedź potwierdziła, że z uwagi na fakt, iż SSM faktycznie nie uwzględnia współzawodnictwa dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami, oraz że nie wskazano w nim żadnych dyscyplin uprawianych przez osoby z niepełnosprawnościami, można uznać, iż stypendia sportowe młodzieżowe m.st. Warszawy nie obejmują zawodników z niepełnosprawnościami. Powołano się na fakt, że nie istnieje inny niż SSM ogólnopolski system, który określałby kierunki wsparcia i rozwoju sportu osób z niepełnosprawnościami. W opinii Dyrektora  brak jednolitego systemu, który regulowałby sport osób z niepełnosprawnościami na szczeblu krajowym, powoduje że zawodnicy z niepełnosprawnościami nie mogą być ujęci w młodzieżowym systemie stypendialnym Warszawy.

Nie jest to jedyna jednostka samorządu terytorialnego, która przy projektowaniu zasad stypendium odnosi się do SSM. Np. jednym z warunków przyznania stypendiów Miasta Krakowa w tym olimpijskich, dla zawodników osiągających wysokie wyniki sportowe jest uprawianie dyscypliny objętej systemem współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży. Podobny warunek jest w uchwale Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego – stypendia sportowe ustanowiono dla zawodników reprezentujących województwo w sportach olimpijskich objętych SSM. 

W niektórych samorządach zasady przyznawania stypendiów są tworzone niezależnie od zaliczenia danego sportu do SSM. Np. według uchwały Sejmiku Województwa Dolnośląskiego uzyskanie stypendium sportowego jest możliwe po spełnieniu jednego z pięciu kryteriów, wśród których jedno dotyczy osiągnięć sportowców w niepełnosprawnościami.

Niemniej analiza BRPO wskazuje, że SSM jest narzędziem często stosowanym przez samorządy dla porównywania wyników sportowców. Prowadzi do wniosku, że możliwość ubiegania się i otrzymania stypendium za osiągnięcia sportowe jest uzależniona od miejsca zamieszkania zawodnika z niepełnosprawnością i niejednolita w skali kraju. Może to narażać na nierówne traktowanie osoby mieszkające na obszarze tych jednostek, które opierają swe systemy stypendialne wyłącznie na SSM, nieuwzględniającym sportu osób z niepełnosprawnościami.

Zgodnie z art. 30 ust. 5 Konwencji, w celu umożliwienia osobom z niepełnosprawnościami udziału, na zasadzie równości z innymi, w działalności rekreacyjnej, wypoczynkowej i sportowej, władze publiczne są zobowiązane podejmować odpowiednie środki w celu m.in. zachęcania ich do udziału, w możliwie najszerszym zakresie, w powszechnej działalności sportowej na wszystkich poziomach i popierania tego udziału, a także zapewnienia im możliwości organizacji i rozwoju działalności sportowej i rekreacyjnej uwzględniającej niepełnosprawność oraz możliwości udziału w takiej działalności i – w tym celu – zachęcania do zapewniania, na zasadzie równości z innymi, odpowiedniego instruktażu, szkolenia i zasobów.

RPO zwraca się do min. Sławomira Nitrasa o stanowisko, zwłaszcza w kontekście równego dostępu osób z niepełnosprawnościami do stypendiów sportowych. Prosi o informację, czy funkcjonuje system, który umożliwiałby porównywanie osiągnięć sportowców z niepełnosprawnościami i czy w ramach SSM istnieje możliwość uwzględnienia sportu osób z niepełnosprawnością. Pyta, czy resort zna problematykę porównywania wyników sportowców z niepełnosprawnościami dla celów stypendialnych, a jeśli tak – czy prowadzone są lub były analizy i jakie wnioski ewentualnie sformułowano. 

XI.816.9.2024