Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby gromadzące oszczędności na Koncie Mieszkaniowym skarżą się na niemożność zwiększenia limitu ustalonych ustawowo wpłat
• Przepisy nie przewidują bowiem waloryzacji limitu i powiązania go ze zmieniającymi się warunkami ekonomicznymi
• Zwiększenie limitu wpłat umożliwiłoby obywatelom szybsze gromadzenie funduszy na cele mieszkaniowe
• Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk pyta ministra rozwoju i technologii Krzysztofa Paszyka o prace legislacyjne w celu zmiany limitów wpłat na Konto Mieszkaniowe

Osoby gromadzące oszczędności na Koncie Mieszkaniowym wskazują RPO na brak możliwości zwiększenia limitu ustalonych ustawowo wpłat. Ich zdaniem nieuwzględnienie zmieniających się warunków ekonomicznych, inflacji czy rosnących cen utrudnia zgromadzenie środków umożliwiających inwestycje mieszkaniowe.

Konto wprowadzono ustawą z 26 maja 2023 r. o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe jako element wsparcia na zakup pierwszego mieszkania. Chodzi o umożliwienie systematycznego odkładania środków; zachętą jest premia państwowa, dodawana do oprocentowania zgromadzonych środków.

Konto stworzono z myślą o osobach, które nie mają mieszkania, a planują jego zakup. Aby skorzystać z premii i zwolnienia z podatku dochodowego od odsetek, rachunek trzeba miec przynajmniej 3 lata. Posiadacz jest zobowiązany do regularnego odkładania kwot od 500 do 2000 zł miesięcznie przez maksymalnie 10 lat. 

Konto może być prowadzone na rzecz osoby fizycznej, która spełnia warunki z ustawy i ukończyła 13. rok życia, a w dniu zawarcia umowy nie ukończyła 45 lat. Atutem jest premia mieszkaniowa, naliczana za każdy rok oszczędzania. 

Projekt ustawy o pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe przewiduje nowe instrumenty określane zbiorczo programem "Pierwsze Mieszkanie". Pierwszym miał być bezpieczny kredyt 2%, czyli system dopłat do kredytu na zakup pierwszego mieszkania. Drugi to Konto Mieszkaniowe.

1 stycznia 2024 r. Bank Gospodarstwa Krajowego poinformował o wstrzymaniu przyjmowania przez banki kredytujące wniosków o udzielenie bezpiecznego kredytu 2%. Dotychczas tego nie wznowiono. Nie ma zatem możliwości składania nowych wniosków o taki kredyt.

Wydaje się zaś, że nadal jest możliwe pełne korzystanie z drugiego instrumentu - Konta Mieszkaniowego i zawieranie nowych umów.  W ustawie nie przewidziano jednak waloryzacji limitu ustalonych wpłat i powiązania limitu ze zmieniającymi się warunkami ekonomicznymi. 

W ocenie Rzecznika ma to istotne znaczenie z punktu widzenia możliwości stosunkowo długiego okresu oszczędzania na koncie – do lat 10. W tym okresie różne czynniki i warunki ekonomiczne mogą się zmienić. Sprawi to, że maksymalna kwota limitu wpłat nie spełni podstawowej roli - efektywnego oszczędzania na kupno mieszkania i oddali to w  czasie.

Jak wskazują wnioskodawcy, gdy ustawę uchwalano, minimalne wynagrodzenie za pracę wynosiło 3490,00 zł brutto. Wciąż ono wzrasta i wynosi obecnie 4666 zł brutto (wzrost prawie o jedną trzecią). Tymczasem limit wpłat nadal wynosi 2000 zł i nie zmienia się.

Ważny jest również wzrost przeciętnego wynagrodzenia za pracę, które w II kwartale 2023 r.  wynosił 7005,76 zł. Tymczasem w IV kwartale 2024 r. jest to 8477,21 zł.  Przy niezmiennej wysokości limitu coraz mniejsza kwota dochodu zaoszczędzonego może być objęta korzyściami z posiadania konta.

Wzrost wynagrodzeń bezpośrednio wpływa na zdolność obywateli do oszczędzania. Zwiększenie limitu wpłat na Konto Mieszkaniowe pozwoliłoby na lepsze dostosowanie oszczędności do obecnych warunków ekonomicznych. 

Aktualny limit wpłat można uznać za niewystarczający, aby w pełni wykorzystać możliwości oszczędzania, co nie jest korzystne w świetle rosnących cen mieszkań. Zwiększenie limitu wpłat umożliwiłoby obywatelom szybsze gromadzenie funduszy na cele mieszkaniowe.

Oczekiwania obywateli co do zwiększenia limitu wydają się zasadne. Pozwoliłoby to na bardziej efektywne oszczędzanie wobec rosnących kosztów kupna mieszkań i szybszą realizację celów mieszkaniowych.

Z uzasadnienia projektu ustawy nie wynika, jakimi kryteriami kierował się ustawodawca, przyjmując minimalne i maksymalne limity i z jakich powodów nie przewidziano możliwości ich zmiany czy podwyższenia.

ZRPO Stanisław Trociuk prosi min. Krzysztofa Paszyka o stanowisko i poinformowanie czy są rozważane, bądź prowadzone, prace legislacyjne zmierzające do zmiany obowiązujących obecnie limitów wpłat na Konto Mieszkaniowe. 

Pyta też, czy dotychczasowy program pomocy państwa w oszczędzaniu na cele mieszkaniowe będzie kontynuowany. Zwraca się o informację o zamierzeniach i działaniach rządu w celu ustalenia zasad pomocy państwa w zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych.

IV.7216.21.2024