Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Protokół komisji rady gminy nie oddaje przebiegu obrad tak dokładnie jak nagranie - pomija np. informacje o wypowiedziach konkretnych radnych, ich stanowisku czy argumentach 
• Tymczasem obywatele często spotykają się z oporem wobec nagrywania obrad komisji
• Standard realizacji prawa dostępu do informacji publicznej oraz zasada jawności działania organów władzy publicznej przemawiają za uregulowaniem nagrywania obrad komisji rady gminy w ustawie o samorządzie gminnym, a nie jedynie w statutach gmin
• RPO Marcin Wiącek zwraca się do przewodniczącego sejmowej Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej Michała Krawczyka o rozważenie przygotowania projektu uzupełniającego ustawę o obowiązek nagrywania posiedzeń komisji rady gminy i udostępnienia tych nagrań w BIP gminy i na jej stronie internetowej

Rzecznik Praw Obywatelskich od lat monitoruje inicjatywy obywateli w celu większej transparentności obrad komisji rad gmin. Podejmował np. działania co do rozpoznania petycji nr BKSP-144-IX-570/22. Jej autor proponował, aby posiedzenia komisji rady gminy były utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących dźwięk, a nagrania udostępniano w Biuletynie Informacji Publicznej, na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty, nie później niż w 7 dni od posiedzenia. 

Rozpoznając petycję, sejmowa Komisja ds. Petycji uchwaliła dezyderat do MSWiA. Minister odpowiedział, że nie są prowadzone prace legislacyjne w tej sprawie. Wyraził opinię, że "należałoby sformułować postulat zmiany nie przepisów prawa, ale wyłącznie zapisów w statutach poszczególnych gmin, jeśli te nie przewidują np. zasad transmisji z obrad komisji rady gminy lub korzystania z innych uprawnień wynikających z mocy art. 11b ustawy o samorządzie gminnym:" Wskazał, że materia może być przedmiotem obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej lub wniosku kierowanego bezpośrednio do przewodniczącego rady gminy. 

Podobną petycję wniesiono do Komisji Petycji Senatu w maju 2024 r. Ostatecznie została ona wycofana przez petytora, jednakże jej argumenty są aktualne; znajdują też uzasadnienie w sprawach przedstawianych Rzecznikowi przez obywateli. 

W opinii RPO obowiązek nagrywania posiedzeń komisji rady gminy i publicznego ich udostępniania będzie miał pozytywny wpływ na pełniejszą realizację konstytucyjnego prawa dostępu do informacji publicznej oraz zasady jawności działania organów władzy publicznej. Wnioski do RPO wskazują bowiem, że nierejestrowanie posiedzeń jest źródłem licznych wątpliwości obywateli, wymagających niekiedy prowadzenia postępowań wyjaśniających. Jak wskazuje autor petycji, bardzo często podczas obrad komisji dokonuje się kluczowych ustaleń i przeprowadza merytoryczną debatę o istotnych dla gminy sprawach. Na sesji rady gminy ogranicza się jedynie do przedstawienia informacji, że dana sprawa została wszechstronnie omówiona w komisji. Dlatego w kierowanych do RPO wnioskach obywatele nierzadko formułują postulaty większej jawności działania organów gminy.

W demokratycznym społeczeństwie podstawowym prawem jest wiedzieć i być informowanym o tym, co i dlaczego czynią władze publiczne. Dlatego tak wielkie znaczenie ma powszechny, szeroki dostęp do informacji publicznej. Jak podkreślano w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, a także w orzecznictwie sądów administracyjnych, dostęp do informacji publicznej jest z jednej strony warunkiem świadomego udziału  obywateli w podejmowaniu rozstrzygnięć władczych, a z drugiej umożliwia efektywną kontrolę obywatelską działań organów władzy publicznej. W ocenie RPO obecne przepisy nie realizują tych wartości w pełni.

Po pierwsze - przekazanie tej kwestii do uregulowania w statutów gmin może pogłębić zróżnicowanie standardu dostępu do informacji publicznej oraz stopnia realizacji zasady jawności organów władzy publicznej. Z wniosków do RPO  wynika bowiem, że mieszkańcy części gmin spotykają się z oporem radnych co do nagrywania obrad komisji rad gminy. Budzi to wątpliwości co do powszechnej woli uregulowania nagrywania posiedzeń komisji w statutach gmin. Do takiego stwierdzenia skłania i działanie samego ustawodawcy, polegające na uregulowaniu kwestii transmisji, nagrywania i udostępnienia posiedzeń rady gminy w ustawie o samorządzie gminnym. Tymczasem także i w tym zakresie można byłoby podnosić, że regulacje na poziomie statutów gmin są wystarczające – zwłaszcza z perspektywy pozytywnej praktyki części rad gmin.

Po drugie, w trakcie prac Komisji ds. Petycji Sejmu wskazywano, że uczestnictwo w posiedzeniu komisji rady gminy bywa niekiedy problematyczne, gdyż zainteresowany obywatel może nie wiedzieć wcześniej, że interesująca go sprawa będzie rozpatrywana na danym posiedzeniu, a z różnych względów osobiste uczestnictwo w posiedzeniu może być niemożliwe.

Po trzecie, uprawnienia do wstępu na posiedzenia komisji rady gminy i dostęp do jej protokołów gwarantują dostęp do informacji publicznej w mniejszym zakresie, niż udostepnienie nagrania w Biuletynie Informacji Publicznej lub na stronie gminy. Protokół nie oddaje przebiegu obrad tak dokładnie jak nagranie. Pomijane są np. informacje o wypowiedziach konkretnych radnych, ich stanowisku, argumentach. Dysponowanie przez obywateli tymi informacjami przyczynia się do budowy wysokiego standardu jawności działań władz. Obywatel zostaje bowiem poinformowany nie tylko o działaniu organu pomocniczego, ale także o jego motywach, konkretnych argumentach składających się na proces decyzyjny. Jego jawność pozytywnie wpływa też na poziom merytoryczny posiedzeń.

Dążenie do jednolicie wysokiego standardu realizacji prawa dostępu do informacji publicznej oraz zasady jawności działania organów władzy publicznej przemawiają za koniecznością uregulowania kwestii nagrywania posiedzeń komisji rady gminy w ustawie, a nie w statutach gmin.

Z tych wszystkich przyczyn RPO zwraca się do przewodniczącego sejmowej komisji o rozważenie przygotowania projektu przepisu uzupełniającego ustawę o samorządzie gminnym o obowiązek nagrywania posiedzeń komisji rady gminy i udostępnienia tych nagrań w BIP oraz na stronie internetowej gminy, a także o poinformowanie o stanowisku w tej sprawie.

VII.6060.4.2022