Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• 3 grudnia to Międzynarodowy Dzień Osób z Niepełnosprawnościami. Osoby niewidome i słabowidzące skarżą się m.in. na powszechny brak dostępności serwisów sprzedażowych i sklepów internetowych
• Osoby te podczas obsługi komputera nie korzystają z myszy - używają wyłącznie klawiatury i skrótów klawiszowych przy wsparciu czytnika ekranu
• Wskazują m.in. na niemożność zarejestrowania się i zalogowania jedynie za pomocą klawiatury, dodania artykułu do „koszyka” czy niedostępność opcji zapłaty, wyboru sposobu dostawy oraz złożenia zamówienia
• Wyeliminowanie tych trudności znacznie przyczyniłoby się do zapewnienia dostępności stron przedsiębiorców i pozwoliło zyskać im nowych klientów - podkreśla Polski Związek Niewidomych

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek pisze w tej sprawie do Patrycji Sass-Staniszewskiej, prezeski Izby Gospodarki Elektronicznej.

Do Biura RPO wpłynął wniosek Polskiego Związku Niewidomych w sprawie dostępności sklepów internetowych dla osób z niepełnosprawnością wzroku.  Podkreślając, jak życie osób niewidomych i słabowidzących ułatwia możliwość zakupów przez Internet, Związek wskazuje zarazem na powszechny brak dostępności serwisów sprzedażowych i sklepów internetowych dla użytkowników z tą niepełnosprawnością. Ma to szczególne znaczenie nie tylko w przypadku małych sklepów internetowych, ale przede wszystkim - biorąc pod  uwagę zasięg działania i szeroki asortymentu - dużych platform sprzedażowych..

Rzecznik dostrzega i podziela zapatrywanie środowiska osób z niepełnosprawnościami, że wciąż aktualny jest problem wykluczenia cyfrowego, który dotyka m.in. osoby niewidome i słabowidzące. Największą barierą wydaje się brak świadomości co do szczególnych potrzeb osób z niepełnosprawnościami wśród przedsiębiorstw. Tymczasem  podmioty publiczne w ostatnich latach zobowiązano ustawowo do zapewnienia dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami. 

Dostępność jest elementem uniwersalnego projektowania, rozumianego jako tworzenie produktów, środowiska, programów i usług w taki sposób, by były użyteczne dla wszystkich w możliwie największym stopniu, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznego projektowania. Uniwersalne projektowanie jest również jednym z założeń Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych i stanowi warunek wstępny dostępności, która jest niezbędna, aby osoby z niepełnosprawnościami mogły prowadzić niezależne życie.

Co do zasady osoby z niepełnosprawnością wzroku do obsługi komputera nie korzystają z myszy. Używają wyłącznie klawiatury i skrótów klawiszowych przy wsparciu czytnika ekranu. Polski Związek Niewidomych po analizie sposobu działania stron internetowych wielu przedsiębiorców wskazał, na jakie bariery użytkownicy niewidomi i słabowidzący  napotykają w korzystaniu ze sklepów internetowych i serwisów sprzedażowych. Wskazują przede wszystkim na: 

• brak możliwości zarejestrowania się i zalogowania jedynie za pomocą klawiatury; 
• brak możliwości dodania artykułu do koszyka i wyboru szczegółów związanych z danym produktem oraz zaznaczenia pól, np. dotyczących akceptacji regulaminu; 
• niedostępność z poziomu klawiatury opcji zapłaty, wyboru sposobu dostawy, czy ostatecznie złożenia zamówienia. 

W ocenie wnioskodawców wyeliminowanie tych trudności znacznie przyczyniłoby się do zapewnienia dostępności stron przedsiębiorców i pozwoliło zyskać im nowych klientów.

A rozwiązania mające na celu zmniejszenie wykluczenia społecznego osób ze szczególnymi potrzebami zawarto w projekcie ustawy o zapewnianiu spełniania wymogów dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Ma ona wdrożyć do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Ustawa ta ureguluje m.in. obowiązek zapewnienia dostępności usług, w tym handlu elektronicznego. Z projektu wynika, że usługi handlu elektronicznego będą musiały pozwalać na niezakłócone korzystanie z nich przez osobę o ograniczonej zdolności widzenia oraz osobę o ograniczonej zdolności słyszenia. Choć zakłada się, że ustawa ma zacząć obowiązywać dopiero od połowy 2025 r., to już teraz warto podjąć działania na rzecz identyfikacji i usuwania barier cyfrowych, a w efekcie zwiększenia dostępności oferowanych w Internecie usług, do czego RPO zachęca.

Rzecznik  z uwagą zapoznał się z raportem Izby Gospodarki Elektronicznej pt. „Odpowiedzialny e-commerce. Raport e-Izby 2022". Wynika z niego, że dla internautów jednym z najważniejszych zadań przedsiębiorstw w Internecie jest dostępność sklepów internetowych dla wszystkich, w tym osób z niepełnosprawnościami.  Dostępność była przedmiotem pytania po raz pierwszy, mimo że badanie prowadzone jest cyklicznie.

Dlatego RPO dziękuję prezes Izby za zwrócenie uwagi na ten problem. Taka odpowiedź użytkowników Internetu świadczy o zwiększeniu społecznej świadomości co do konieczności równego traktowania wszystkich osób, również w dostępie do dóbr i usług. Zapewnienie dostępności cyfrowej może zaś stanowić element przewagi konkurencyjnej i stać się elementem strategii związanej z prowadzeniem odpowiedzialnego społecznie biznesu.

Marcin Wiącek wyraża nadzieję, że dążenie do zachowania najwyższych standardów poszanowania praw człowieka, w tym równego traktowania, w obszarze świadczenia usług w środowisku cyfrowym przy uwzględnieniu potrzeb użytkowników z niepełnosprawnościami będzie należało do priorytetów podmiotów i organizacji zrzeszonych w Izbie Gospodarki Elektronicznej.

XI.815.4.2022