Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich reaguje na informacje o odbieraniu dzieciom, u których zdiagnozowano spektrum autyzmu, tzw. mówików wspierających je w codziennej komunikacji
• Marcin Wiącek wystąpił do konsultant krajowej w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży dr n. med. Aleksandry Lewandowskej i konsultant krajowej w dziedzinie pielęgniarstwa psychiatrycznego dr n. med. Nadziei Sołowiej

Do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich regularnie wpływają informacje dotyczące niewłaściwego sposobu traktowania pacjentów, w tym małoletnich. Sprawy te są analizowane. W ostatnich tygodniach pojawiły się informacje o niewłaściwym sposobie traktowania pacjentów, u których zdiagnozowano spektrum autyzmu. Niewłaściwe postępowanie polegało na odebraniu dziecku urządzenia wspierającego je w codziennej komunikacji, tzw. mówika.

Chociaż,  jak dotychczas jest to sprawa odosobniona, to jednak wskazuje na niepokojące zjawisko. W oddziałach psychiatrii dziecięco-młodzieżowej niejednokrotnie hospitalizowane są osoby z rozpoznanymi zaburzeniami neurorozwojowymi. Część z nich nie komunikuje się werbalnie, lecz na co dzień używa systemu komunikacji alternatywnej (ang. Augmentative and Alternative Communication). W ramach takich działań pacjenci korzystają zarówno z wyuczonych, ważnych dla nich gestów, systemu symboli – w tym piktogramów – jak i urządzeń, które wspierają dźwiękowo i graficznie treści, które chcą przekazać.

Odebranie dziecku urządzenia, dzięki któremu może ono wyrazić swoją opinię, może być uznane za działanie naruszające godność człowieka. Stoi to w opozycji nie tylko do art. 30 Konstytucji RP, ale również art. 20 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta.

Komitet ONZ ds. praw osób z niepełnosprawnościami w 2018 r. dokonał pierwszego przeglądu wdrażania Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami w Polsce i wydał rekomendacje.  M.in. wyraził zaniepokojenie brakiem propagowania środków komunikacji wspomagającej i alternatywnej, w tym wersji łatwych do czytania. W zaleceniach podkreślił potrzebę rozwijania wykorzystania środków komunikacji wspomagającej i alternatywnej oraz wersji łatwych do czytania we wszystkich sektorach.

Marcin Wiącek zwrócił się do obu konsultantek, by rozważyły poruszenie tego zagadnienia w trakcie rozmów, zwłaszcza z konsultantami wojewódzkimi w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży oraz pielęgniarstwa psychiatrycznego. Ponadto poprosił o rozważenie możliwości włączenia do programu specjalizacji zagadnień związanych z komunikacją alternatywną. Zwrócił też uwagę na możliwość współdziałania w tym zakresie z Radą Osób z Niepełnosprawnościami przy RPO oraz z Komisją Ekspertów RPO ds. Ochrony Zdrowia Psychicznego.

GK-GKOZP.100.6.2025