Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Kryteria otrzymywania dofinansowania z programów Ministerstwa Sportu i Turystyki przez związki sportowe oraz powiązane z nimi spółki kapitałowe i fundacje określa zarządzenie Ministra
• Tymczasem takie szczegółowe kryteria powinny być uregulowane w akcie prawa powszechnie obowiązującego: ustawie lub rozporządzeniu wydanym na podstawie upoważnienia ustawowego
• Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca się do ministra Sławomir Nitrasa o zainicjowanie prac nad nowelizacją ustawy o sporcie w tym zakresie
• AKTUALIZACJA 10.03.2025: Resort nie widzi w chwili obecnej potrzeby zainicjowania prac nad nowelizacją art. 29 ustawy o sporcie w celu uregulowania kryteriów przyznawania dofinansowania w akcie powszechnie obowiązującym. Niemniej jednak Ministerstwo będzie mieć na uwadze możliwość podjęcia takich prac przy okazji kolejnych zmian ustawy

Obywatel poskarżył się na brak podstawy prawnej zarządzenia MSIT nr 19 z 24 października 2024 r. w sprawie wytycznych dla komórek organizacyjnych Ministerstwa, przygotowujących programy dotacyjne w zakresie transparentności beneficjentów. W załączniku określono mające obowiązywać od 2025 r. kryteria otrzymywania dofinansowania z programów MSiT przez związki sportowe oraz powiązane z nimi spółki kapitałowe i fundacje. Organizacja ubiegająca się o dofinansowanie musi m.in. publikować wszystkie uchwały, budżet, wykaz członków, a także rejestr umów.

Zarządzenie nr 19 w istocie uzupełnia art. 29 ust. 1 ustawy o sporcie, zgodnie z którym minister może dofinansowywać uprawianie lub organizowanie sportu oraz jego promocję. Ani art. 29 ust. 1, ani żaden inny przepis ustawy o sporcie nie określa jednak kryteriów przyznawania dofinansowania. Nie określa też żadnych obowiązków, od których wypełnienia może zostać uzależniona decyzja o przyznaniu finansowania.

Tymczasem art. 93 ust. 2 zd. 2 Konstytucji RP stanowi, że zarządzenia "nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów". Choć formalnie do stosowania kryteriów określonych w załączniku do zarządzenia nr 19 "zobowiązane są komórki organizacyjne Ministerstwa Sportu i Turystyki", to wyklucza to przyznanie dofinansowania organizacji, która nie spełnia tych kryteriów – a co za tym idzie – implikuje ono obowiązek wdrożenia określonych w załączniku wymogów przez te organizacje, jeśli chcą ubiegać się o dofinansowanie.

Istnieją więc poważne wątpliwości co do zgodności zarządzenia nr 19 z art. 93 ust. 2 zdanie 2 Konstytucji RP, niezależnie od tego, że cel, któremu służy to zarządzenie (transparentność podmiotów otrzymujących dotacje) zasługuje na aprobatę. Jeśli ustawa nie określa żadnych kryteriów przyznawania środków finansowych w trybie art. 29 ust. 1 ustawy o sporcie, to zarządzenie nie może ich samoistnie tworzyć. Akt prawa wewnętrznego nie może uzupełniać aktu powszechnie obowiązującego prawa, jakim jest ustawa. Nie może również oddziaływać na sytuację prawną jednostek. 

Szczegółowe kryteria przyznawania dofinansowania powinny być zatem regulowane w akcie prawa powszechnie obowiązującego – ustawie lub rozporządzeniu wydanym na podstawie upoważnienia ustawowego wypełniającego warunki określone w art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Zważywszy, że w ustawie o sporcie nie ma upoważnienia Ministra Sportu i Turystyki do wydania rozporządzenia w tej sprawie, wskazana jest nowelizacja ustawy.

RPO Marcin Wiącek zwraca się do Ministra o zainicjowanie prac nad nowelizacją art. 29 ustawy o sporcie w celu uregulowania kryteriów przyznawania dofinansowania w trybie określonym w ust. 1 tego przepisu w akcie prawa powszechnie obowiązującego.

Odpowiedź Piotra Borysa, sekretarza stanu w MSiT

W odpowiedzi na pismo z dnia 17 grudnia 2024 r. w sprawie wątpliwości co do podstaw prawnych zarządzenia nr 19 Ministra Sportu i Turystyki z dnia 24 października 2024 r. w sprawie wytycznych dla komórek organizacyjnych Ministerstwa Sportu i Turystyki przygotowujących programy dotacyjne w zakresie transparentności beneficjentów (Dz. Urz. Min. Spor. i Tur. poz. 22), dalej: „zarządzenie”, uprzejmie wskazuję, że w odpowiedzi na wątpliwości zgłaszane przez niektóre polskie związki sportowe ww. zarządzenie zostało zmienione już w grudniu 2024 r. - zarządzeniem nr 25 Ministra Sportu i Turystyki z dnia 20 grudnia 2024 r. zmieniającym zarządzenie w sprawie wytycznych dla komórek organizacyjnych Ministerstwa Sportu i Turystyki przygotowujących programy dotacyjne w zakresie transparentności beneficjentów (Dz. Urz. Min. Spor. i Tur. poz. 28).

Niemniej jednak, w związku z tym, że ww. zmiana nie rozwiała wszelkich wątpliwości polskich związków sportowych, a także, aby uwzględnić wszystkie postulaty zgłoszone m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich i Prezesa UODO, Minister Sportu i Turystyki przygotował kolejną nowelizację ww. zarządzenia, tj. zarządzenie nr 5 Ministra Sportu i Turystyki z dnia 13 lutego 2025 r. zmieniające zarządzenie w sprawie wytycznych dla komórek organizacyjnych Ministerstwa Sportu i Turystyki przygotowujących programy dotacyjne w zakresie transparentności beneficjentów (Dz. Urz. Min. Spor. i Tur. poz. 5 – w załączeniu). Treść zmodyfikowanych wytycznych była przedmiotem rozmów Ministra z polskimi związkami sportowymi, w ramach których udało się osiągnąć szeroki konsensus dla obecnego brzmienia tego dokumentu.

Jednocześnie podkreślam, że zarządzenie jest skierowane do pracowników Ministerstwa Sportu i Turystyki i nie nakłada obowiązków na polskie związki sportowe i inne organizacje. Uczestnictwo w programach MSiT jest dobrowolne i każda organizacja samodzielnie podejmuje decyzję czy chce startować w danym konkursie i wypełnić jego wymagania. Nie mogę też się zgodzić z przedstawionym w piśmie Pana Rzecznika stanowiskiem, że kryteria formalne i merytoryczne określane w programach dotacyjnych przez organ przyznający dotację wymagają podstawy ustawowej. Od wielu lat kryteria, na podstawie których MSiT przyznaje dotacje są ogłaszane w treści programów dotacyjnych, a konstytucyjność takiego sposobu ich ogłaszania nie była nigdy kwestionowana pomimo, że programy MSiT wielokrotnie były przedmiotem kontroli NIK i innych organów kontrolnych.

Potwierdzeniem powyższego w mojej ocenie jest także sama fakultatywność dofinansowywania przez Ministra Sportu i Turystyki uprawiania, organizowania czy promocji sportu, co wyrażone zostało w art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1488) słowami „Minister właściwy do spraw kultury fizycznej może dofinansowywać”. Skoro zatem ustawodawca założył fakultatywność takiego działania, nie określając przy tym wprost przesłanek jakimi Minister winien się kierować udzielając dofinansowywania, to znaczy, że w gestii Ministra pozostawił określenie wewnętrznych, obiektywnych kryteriów (formalnych i materialnych) jakie powinien wziąć pod uwagę przy podejmowaniu decyzji tego rodzaju (co wyrażane jest każdorazowo w ogłaszanych programach dotacyjnych). Nie sposób bowiem jest poddać ocenie wnioski złożone w ramach ww. programów bez określenia wcześniejszych kryteriów stosowanych przy ich wyborze.

Co istotne przy tym MSiT w ramach realizacji zadań publicznych działa w oparciu także o inne przepisy prawa regulujące szczegółowo sposób ich zlecania np. w oparciu o ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2024 r. poz. 1491 i 1940), która w art. 13 ust. 2 pkt 6 wskazuje, że ogłoszenie otwartego konkursu ofert powinno zawierać informację m.in. o kryteriach stosowanych przy wyborze ofert. A zatem ustawa ta pozostawia w gestii organu administracji publicznej ich właściwe ustalenie.

Na zakończenie pragnę zapewnić Pana Rzecznika, że Ministerstwo Sportu i Turystyki dokłada wszelkich starań aby w sposób prawidłowy, rzetelny i transparentny gospodarować środkami publicznymi, uwzględniając przy tym jednocześnie specyfikę organizacji działalności sportowej oraz dbając o tworzenie możliwie najbardziej funkcjonalnych warunków do uprawiania, organizowania i promocji sportu.

Z uwagi na powyższe nie zauważam w chwili obecnej potrzeby zainicjowania prac nad nowelizacją art. 29 ustawy o sporcie w celu uregulowania kryteriów przyznawania dofinansowania w akcie powszechnie obowiązującym. Niemniej jednak tut. Ministerstwo na uwadze będzie mieć możliwość podjęcia takich prac przy okazji opracowywania kolejnych zmian przedmiotowej ustawy.

VII.053.76.2024