Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Od tego, czy studia trwają pięć czy sześć lat (a jest to normą na uczelniach medycznych) zależy w praktyce prawo do stypendiów
• Student medycyny straci zatem prawo do stypendium, jeśli np. z powodu choroby wydłuży naukę o rok. A student prawa w takiej sytuacji to prawo zachowa
• RPO nie kwestionuje powiązania prawa do stypendium z terminowym  ukończeniem studiów
• Przepisy w nieuzasadniony sposób odmiennie traktują jednak studentów w zależności od kierunku studiów

Studenci skarżą się na zasady przyznawania stypendiów (ich podstawą jest Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce). O stypendia (socjalne, dla osób z niepełnosprawnościami, stypendium rektora lub ministra), oraz zapomogi może się ubiegać tylko ktoś, kto studiuje nie dłużej niż 6 lat. Celem przepisu jest premiowanie terminowego kończenia studiów.

Rzecznik zwracał się już w 2019 r,  o stanowisko w tej sprawie do ówczesnego wicepremiera, ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina.

W 2019 r. Departament Szkolnictwa Wyższego w MNiSzW wyjaśniał, że skoro przepisy stosuje się wobec wszystkich studentów, to nie może być mowy o dyskryminacji.

RPO ma jednak wątpliwości. Istotne jest nie to, że się jest studentem, ale to, że studia są w Polsce różne: jedne trwają 3 lata, inne 5, są też i studia sześcioletnie. Dlatego równa reguła przyniesie nierówny skutek: ktoś, kto jest na trzyletnich studiach licencjackich, może je wydłużać do trzech lat, nie tracąc prawa ubiegania się o stypendium. Student medycyny nie może mieć nawet rocznej, najbardziej zasadnej przerwy w nauce.

Ówczesny minister informował RPO, że "wsłuchując się (…) w głos środowiska akademickiego oraz wychodząc naprzeciw (…) postulatom i oczekiwaniom, przy okazji nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce wprowadzone zostanie rozwiązanie uwzględniające potrzebę wydłużenia okresu przysługiwania świadczeń studentom korzystającym z urlopu od zajęć". Niestety, dotychczas kwestionowanego przepisu nie zmieniono.

Dlatego teraz RPO Adam Bodnar wystąpił do ministra edukacji i nauki Przemysława Czarnka. Pyta go, czy w resorcie trwają prace nad wprowadzeniem postulowanej zmiany.

Odpowiedź ministra (aktualizacja 18 grudnia) 

W resorcie przygotowywana jest nowelizacja ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, w ramach której planuje się zmianę omawianego artykułu z uwzględnieniem uwag Rzecznika Praw Obywatelskich, a także postulatów środowiska akademickiego, w szczególności reprezentantów środowiska uczelni medycznych - odpisał min. Przemysław Czarnek.

Wypracowywana obecnie koncepcja zakłada zróżnicowanie okresu przysługiwania świadczeń w zależności od długości trwania studiów na poszczególnych poziomach kształcenia (tj. na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich), uwzględniając także przypadki, gdy kształcenie trwa 11 lub 12 semestrów (np. na kierunkach medycznych).

W mojej ocenie, precyzyjne wskazanie okresu przyznawania świadczeń na poszczególnych poziomach studiów (tj. na studiach pierwszego stopnia, studiach drugiego stopnia i jednolitych studiach magisterskich), spójnego z długością trwania kształcenia na tych studiach, wyeliminuje wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące równego dostępu studentów do wsparcia z systemu świadczeń dla studentów.  

Warto także nadmienić, że w związku ze szczególnymi okolicznościami związanymi z wprowadzeniem na terenie kraju stanu epidemii, w tym przede wszystkim znaczącym ograniczeniem funkcjonowania pracodawców w początkowym okresie pandemii, wskutek którego wiele rodzin znalazło się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej, wyłączono mocą ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. poz. 695, z późn. zm.) stosowanie art. 93 ust. 2 pkt 1 ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce w zakresie stypendium socjalnego, stypendium dla osób niepełnosprawnych i zapomogi w drugim semestrze roku akademickiego 2019/2020. Dzięki temu rozwiązaniu możliwe było wsparcie większej grupy studentów potrzebujących pomocy finansowej w okresie największych obostrzeń spowodowanych wprowadzonym stanem epidemii - dodał minister.

VII.7033.43.2019