Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich podjął sprawę wszczęcia postępowań dyscyplinarnych przeciw 14 sędziom - członkom Stałego Prezydium Forum Współpracy Sędziów
• Zdaniem Przemysława Radzika, zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sędziów Sądów Powszechnych mieli oni obowiązek ujawnienia przynależności do FWS

Z komunikatu na stronie rzecznik.gov.pl wynika, że sędziom zarzuca się popełnienie przewinienia dyscyplinarnego. Miało to polegać na zatajeniu członkostwa w zrzeszeniu Forum Współpracy Sędziów i w jego organie o nazwie Stałe Prezydium. Według Przemysława Radzika do ujawnienia tego zobowiązywała ich ustawa z  20 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Sądzie Najwyższym oraz innych ustaw (zwana „ustawą kagańcową”.

Adam Bodnar przekazał Przemysławowi Radzikowi swe uwagi w sprawie z nadzieją, że będą wzięte pod rozwagę. Jednocześnie zwrócił się o wyjaśnienia.

Zarówno RPO, środowiska prawnicze i organizacje pozarządowe, jak i Komisja Wenecka oraz Komisarz Praw Człowieka Rady Europy przedstawili wiele krytycznych uwag do ustawy z 20 grudnia 2019 r.

W ocenie Rzecznika obowiązek składania oświadczeń o przynależności do zrzeszeń oraz ich upublicznienie może wywołać „efekt mrożący”, który narusza chronione konstytucyjnie i konwencyjnie prawo do zrzeszania się sędziów i prokuratorów. Ponadto, wprowadzone rozwiązania ustawowe nie spełniają testu proporcjonalności. Nie można też ich uznać za niezbędne w demokratycznym państwie prawa.

Na mocy art. 178 ust. 3 Konstytucji sędziowie nie mogą należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów. W pozostałych aspektach sędziowie i prokuratorzy korzystają z takiej ochrony, jak pozostali obywatele, gwarantowanej art. 58 Konstytucji i art. 11 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Stowarzyszenia sędziowskie realizują cele publiczne, a przynależność do nich objęta jest ochroną danych osobowych. Obowiązujący w tym zakresie standard ochrony został określony przez Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych. Uznał on, że żądanie przez pracodawcę podania przez związek zbiorczej listy pracowników korzystających z ochrony związkowej jest niezgodne z ustawą o ochronie danych osobowych. Fakt przynależności do stowarzyszeń sędziowskich jest objęty ochroną danych osobowych na gruncie RODO.

Obowiązek składania przez sędziów i prokuratorów oświadczeń o członkostwie w zrzeszeniu będzie przedmiotem badania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. RPO  zaskarżył bowiem do WSA decyzję Prezesa UODO z 6 kwietnia 2020 r. o umorzeniu postępowania w sprawie tego obowiązku. RPO wskazał, że decyzja PUODO narusza, m.in. przepisy RODO, Konstytucji, Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Wątpliwości co do zgodności uregulowań dotyczących postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów z prawem unijnym powzięła Komisja Europejska. Skierowała do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej skargę w sprawie nowego systemu środków dyscyplinarnych wobec sędziów w Polsce (sprawa C-719/20). Wskazała, że podważa on niezawisłość sędziów w Polsce i nie zapewnia koniecznych gwarancji prawnych chroniących sędziów krajowych przed kontrolą polityczną.

8 kwietnia 2020 r. TSUE wydał postanowienie w sprawie środków tymczasowych, w którym Polska została zobowiązana do:

• zawieszenia stosowania przepisów ustawy z 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, stanowiących podstawę właściwości Izby Dyscyplinarnej SN w sprawach dyscyplinarnych sędziów; 
• powstrzymania się od przekazania spraw zawisłych przed Izbą Dyscyplinarną SN do rozpoznania przez skład, który nie spełnia wymogów niezależności wskazanych w szczególności w wyroku TSUE z 19 listopada 2019 r ( C 585/18, C 624/18 i C 625/18, EU:C:2019:982).

A 29 kwietnia 2020 r. Komisja Europejska skierowała do Polski wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z uchwaleniem „ustawy kagańcowej”.

VII.510.99.2020