Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rada Miejska w Wieliczce ustaliła, że przedszkola realizują tzw. „bezpłatne godziny” w godzinach 8-13, a w pracujących na dwie zmiany również w godzinach 12-17. W innych godzinach usługi świadczone przez przedszkola są płatne.
• Zgodnie ze stanowiskiem resortu edukacji ani organy prowadzące, ani dyrektorzy nie są upoważnieni do ścisłego określania czasu realizacji godzin bezpłatnych. Potwierdza to orzecznictwo sądów i rozstrzygnięcia nadzorcze.
• Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich określenie sztywnych godzin realizacji godzin bezpłatnych w przedszkolach nie uwzględnia sytuacji wielu rodzin i może prowadzić do naruszenia prawa do nauki w sposób istotny
• Dlatego ZRPO Stanisław Trociuk interweniuje w tej sprawie u wojewody małopolskiego Krzysztofa Klęczara

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek dotyczący uchwały Rady Miejskiej w Wieliczce w sprawie ustalenia wysokości opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych przedszkolach, oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych i publicznych innych formach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez Gminę Wieliczka. Ustalono w niej, że przedszkola zapewniają bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w godzinach 8.00-13.00, a w oddziałach przedszkolnych funkcjonujących przy szkołach podstawowych pracujących na dwie zmiany również w godzinach 12.00-17.00. W innych godzinach usługi świadczone przez przedszkola odbywają się za odpłatnością.

Zgodnie z prawem oświatowym przedszkolem publicznym jest przedszkole, które m.in. zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie.

MEN: Organy nie mogą określać czasu realizacji tzw. godzin bezpłatnych

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Edukacji Narodowej z 2023 r. „ani dyrektor przedszkola, ani wójt, burmistrz, prezydent miasta, a także rada gminy, nie są upoważnieni do określania czasu realizacji tzw. godzin bezpłatnych. Z przepisów prawa oświatowego wynika, że każde dziecko, niezależnie od tego, w której godzinie zostanie przyprowadzone przez rodziców do przedszkola, ma prawo do korzystania z bezpłatnej edukacji przedszkolnej w wymiarze co najmniej 5 godzin dziennie”.

Słuszność interpretacji MEN potwierdzają rozstrzygnięcia postępowań nadzorczych i orzecznictwo sądów administracyjnych. Wynika z nich, że rada gminy jest uprawniona wyłącznie do określenia liczby godzin (nie mniejszej niż 5), w jakich przedszkole publiczne jest zobowiązane każdemu dziecku zapewnić bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę, i ani rada gminy ani żaden inny organ nie jest władny do ustalania ściśle określonych godzin, w jakich mieści się wymiar 5 bezpłatnych godzin, w ramach których zapewniana jest bezpłatna opieka i wychowanie.

RPO interweniuje u Wojewody Małopolskiego

Kwestia uchwały była już w 2024 r. przedmiotem badania organu nadzoru, który jednak nie dopatrzył się wystarczających podstaw do stwierdzenia jej nieważności. Urząd Wojewódzki w Krakowie poinformował skarżącego, że „dla stwierdzenia nieważności uchwały konieczne jest nie tylko wykazanie, iż jej treść, bądź też sposób jej podjęcia, są sprzeczne z konkretnym przepisem prawa, ale też fakt, że sprzeczność z prawem musi mieć charakter istotny”.

W ocenie RPO takie okoliczności zachodzą w przedstawionej sprawie. Rzecznik zgadza się z opinią skarżącego, że określenie sztywnych godzin realizacji godzin bezpłatnych w przedszkolach nie uwzględnia sytuacji wielu rodzin i może prowadzić do naruszenia prawa do nauki w sposób istotny. Rada Miejska w Wieliczce mogła przekroczyć swoje ustawowe upoważnienie poprzez zawarcie w uchwale przepisów ściśle określających godziny bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki w przedszkolach.

Uwzględniając dotychczasowe orzecznictwo sądów administracyjnych oraz rozstrzygnięcia nadzorcze, organ nadzoru powinien ponownie zbadać, czy nie zachodzą podstawy do stwierdzenia nieważności kwestionowanej uchwały.

ZRPO Stanisław Trociuk prosi wojewodę małopolskiego Krzysztofa Klęczara o ponowne rozpatrzenie sprawy oraz zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa, a także poinformowanie o podjętych działaniach.

VII.7030.24.2024