Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel skarżył się na nieścisłości w przekazanej mu informacji o kontach jego zmarłego ojca. Według niego wykazano w niej jeden rachunek, podczas gdy jego zdaniem w rzeczywistości było ich co najmniej kilka w różnych bankach
• Skarżący twierdził, że banki przekazują dane do Centralnej informacji o kontach spadkobiercom poszukującym rachunków po najbliższych według stanu na dzień zapytania, a nie na dzień śmierci spadkodawcy 
• Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił w tej sprawie do Przewodniczącego Komisji Nadzoru Finansowego.
• KNF zapewnia, że dane z Centralnej informacji w założeniu powinny zawsze uwzględniać wszystkie rachunki zmarłego posiadacza na dzień jego śmierci. Z analizy sprawy obywatela nie wynika zaś, aby w tej sprawie doszło do nieprawidłowości po stronie banku 
• Wpływające zgłoszenia dotyczące potencjalnych nieprawidłowości w działalności nadzorowanych podmiotów są poddawane analizie obejmującej – tam, gdzie to wskazane – wyjaśnienia podmiotów albo ustalenia postępowań wyjaśniających lub kontroli. Wyniki analizy mogą stanowić podstawę działań nadzorczych w zakresie właściwości KNF.

Pismo do KNF 

Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk zwrócił się do przewodniczącego KNF Jacka Jastrzębskiego o wyjaśnienia w sprawie sposobu interpretowania przez podmioty rynku finansowego art. 92ba ust. 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe.

Wcześniej Pełnomocnik Terenowy RPO w Katowicach dwukrotnie występował w tej sprawie do Dyrektora Zarządzającego Pionu Nadzoru Bankowego KNF. Mimo to do dnia sporządzenia tego pisma Rzecznikowi nie udzielono odpowiedzi.

W piśmie Pełnomocnik Terenowy RPO wskazywał, że obywatel prosił o interwencję w sprawie - jego zdaniem - błędnego sposobu interpretowania przez podmioty rynku finansowego art. 92ba ust. 2 ustawy Prawo bankowe.

Wnioskodawca twierdzi, że banki przekazują dane do Centralnej informacji o rachunkach np. spadkobiercom poszukującym rachunków po najbliższych, wg stanu na dzień złożenia zapytania, a nie na dzień śmierci spadkodawcy. Wg skarżącego pracownicy banków (wskazuje na praktykę PKO BP i ING Bank Śląski S.A.) przy składaniu odpłatnego wniosku mają błędnie informować klientów, że informacje o rachunkach zawierają dane na dzień śmierci właściciela rachunku.

W załączonym przez wnioskodawcę piśmie z 26 kwietnia 2023 r. Centrum Obsługi i Operacji Biuro Relacji z Klientami PKO Bank Polski Kancelaria w Zamościu poinformowano, że zbiorcza informacja z Centralnej Informacji o rachunkach zawiera dane na dzień złożenia zapytania, a nie zwiera danych na dzień z przeszłości, np. na dzień zgonu spadkodawcy.

W konsekwencji wnioskodawca wskazuje na nieścisłości w przekazanej mu zbiorczej informacji z centralnej informacji o rachunkach jego zmarłego ojca, w której podano jeden rachunek, gdy według jego wiedzy w rzeczywistości było ich co najmniej kilka, w co najmniej dwóch różnych bankach.

Zgodnie z art. art. 92ba ust. 1 ustawy, bank jest obowiązany udzielić posiadaczowi rachunku bankowego, będącemu osobą fizyczną, osobie, która uzyskała tytuł prawny do spadku po posiadaczu rachunku, oraz zarządcy sukcesyjnemu, zbiorczej informacji o

• rachunkach bankowych posiadacza, w tym rachunkach wspólnych - bez wskazania danych współposiadacza; 
• umowach rachunku bankowego posiadacza rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 59a ust. 1¬3; 
• rachunkach posiadacza rachunku bankowego prowadzonych w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, w tym rachunkach wspólnych - bez wskazania danych współposiadacza; 
• umowach rachunków posiadacza rachunku bankowego prowadzonych w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 13a ust. 1-3 ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych.

Zgodnie z art. 59a ust. 1 pkt 1 ustawy, umowa rachunku bankowego, którego posiadaczem jest osoba fizyczna, niezawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, ulega rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza.

Z kolei art. 92ba ust. 2 ustawy przewiduje, że w zbiorczej informacji wskazuje się podmiot, który prowadzi albo prowadził rachunek, numery rachunków wynikające z umowy rachunku oraz informację, czy rachunki są nadal prowadzone.

Na stronie internetowej Centralnej Informacji o rachunkach w zakładce pytania i odpowiedzi na pytanie: „Czy odpowiedzi z Centralnej informacji dotyczą rachunków obecnie prowadzonych, czy np. prowadzonych na dzień śmierci spadkodawcy?” zawarto wyjaśnienie, że Banki i SKOKi udzielają odpowiedzi o rachunkach, które prowadzą lub prowadziły albo o przeszkodzie do udzielenia takiej informacji (np. z powodu niewystarczających danych). Jeżeli chodzi o rachunki zamknięte - tylko do czasu przechowywania przez bank informacji o tych rachunkach.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 pkt 10 ustawy KNF może w ramach nadzoru zalecić bankowi w szczególności przestrzeganie art. 92ba-92bd oraz art. 111c ustawy.

ZRPO spytał KNF, czy do Komisji wpływały podobne sprawy i czy w ramach nadzoru Komisja formułowała zalecenia dotyczące określonego sposobu stosowania art. 92ba ust. 2 ustawy oraz jakie jest stanowisko Komisji w tym zakresie.

Odpowiedź Emila Radziszewskiego, dyrektora zarządzającego Pionem Nadzoru Bankowego w KNF

Tematyka sposobu wypełniania obowiązków informacyjnych o rachunkach wobec posiadaczy rachunków lub ich następców prawnych, jest przedmiotem sporadycznych (kilka rocznie) zgłoszeń składanych do Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) w sprawach potencjalnych nieprawidłowości w działalności nadzorowanych dostawców (banków i skok). 

Zgłoszenia te dotyczą z reguły braku udzielenia wymaganej odpowiedzi przez wszystkich obowiązanych dostawców oraz rozbieżności pomiędzy treścią odpowiedzi, a przekonaniem wnioskujących o informację (zwłaszcza spadkobierców posiadaczy rachunków) co do stanu rzeczywistego. Wskazane w art. 92ba i 92bd ustawy Prawo bankowe obowiązki dostawców były w 2023 r., 2019 r. i 2016 r. omawiane w kierowanych do nich pismach Komisji Nadzoru Finansowego i w dalszym ciągu są przedmiotem monitoringu UKNF, w szczególności w zakresie efektywności działania centralnej informacji o rachunkach (Centralna informacja).

W odniesieniu do interpretacji i zasad prawidłowego stosowania art. 92ba ustawy Prawo bankowe, należy wskazać, że zgodnie z tym przepisem:

1) bank jest obowiązany udzielić zbiorczej informacji o rachunkach bankowych i rachunkach w skok w szczególności osobie, która uzyskała tytuł prawny do spadku po posiadaczu rachunku (spadkobierca);

2) zbiorcza informacja udzielana spadkobiercy powinna dotyczyć:

• umów rachunku rozwiązanych albo wygasłych z przyczyn, o których mowa w art. 59a ust. 1-3 ustawy Prawo bankowe, w tym umów rachunków wspólnych zmarłego posiadacza (bez wskazania danych współposiadacza), które wygasły tylko w relacji dostawcy ze zmarłym posiadaczem;
• rachunków zmarłego posiadacza nadal prowadzonych przez dostawcę (bank lub skok), który nie dowiedział się o rozwiązaniu umowy rachunku w związku ze śmiercią posiadacza;

3) zbiorcza informacja obejmuje:

• dane podmiotów, które prowadzą albo prowadziły rachunek,
• numery rachunków wynikające z umowy rachunku,
• informację, czy rachunki są nadal prowadzone.

Biorąc pod uwagę zakres zbiorczej informacji wskazany w pkt 2 i 3, przekazywana przez dostawcę informacja pozyskana z Centralnej informacji w założeniu powinna zawsze uwzględniać wszystkie rachunki zmarłego posiadacza prowadzone na dzień jego śmierci, bez względu na to, na jaką datę po śmierci posiadacza dane są pozyskiwane z Centralnej informacji. Podawaną przez dostawców informację o aktualności danych na dzień złożenia zapytania należy zatem traktować jako standardową i odnoszącą się do danych o rachunkach aktywnych, które to dane mogą się zmieniać w przyszłości np. na skutek zawarcia nowych umów albo rozwiązania dotychczasowych, co nie jest możliwe w zgodzie z prawem w odniesieniu do umów posiadacza zmarłego.

Podkreślić przy tym należy, że Centralna informacja nie stanowi jednolitej bazy danych, lecz platformę dostępu do rozproszonego zbioru danych gromadzonych, przetwarzanych i chronionych przez wszystkich obowiązanych do udzielania informacji dostawców. Zbiorcza informacja, zawierająca odpowiedź na zapytanie skierowane za pośrednictwem danego dostawcy, generowana jest przez obsługującą tę platformę (system „Ognivo”) Krajową Izbę Rozliczeniową S.A., która gromadzi i przekazuje odpowiedzi na zapytanie rozesłane do wszystkich obowiązanych dostawców. Ani KIR S.A., ani dostawca, za pośrednictwem którego składane jest zapytanie i który udziela odpowiedzi, nie mają możliwości weryfikacji danych przekazywanych przez innych dostawców.

Zgłoszenie będące przedmiotem Państwa wystąpienia wpłynęło do UKNF i było wyjaśniane z bankiem, którego dotyczy oraz poddane analizie. Z analizy tej nie wynika, aby po stronie banku doszło w tej sprawie do nieprawidłowości.

Wpływające do UKNF zgłoszenia dotyczące potencjalnych nieprawidłowości w działalności podmiotów nadzorowanych są poddawane analizie obejmującej – tam, gdzie to wskazane – wyjaśnienia pozyskiwane od podmiotów nadzorowanych albo ustalania postępowań wyjaśniających lub kontroli. Wyniki tej analizy mogą stanowić podstawę działań nadzorczych w zakresie właściwości KNF, obejmujących w szczególności kierowanie do podmiotów nadzorowanych pism wskazujących na właściwe praktyki, formułowanie zaleceń indywidualnych, udzielanie upomnień lub stosowanie sankcji nadzorczych. 

Działania KNF w tym zakresie nie służą rozstrzyganiu indywidualnych sporów podmiotów nadzorowanych z ich klientami, lecz mają na celu identyfikację i korektę ewentualnych nieprawidłowości w działalności lub praktykach tych podmiotów. Zgłaszający potencjalne nieprawidłowości informowani są, że Urząd KNF nie udziela odpowiedzi na przesłane zgłoszenia, a ochrona indywidualnych interesów realizowana powinna być w innym trybie, wraz ze wskazaniem, gdzie szukać pomocy w przypadku potrzeby takiej ochrony lub sporu z podmiotem działającym na rynku finansowym.

BPK.7222.1.2023