Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Media poinformowały o odmowie wykonania zabiegu aborcji przez Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku
• Okoliczności sprawy budzą wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich co do poszanowania praw pacjentki
• Biuro RPO prosi o wyjaśnienia dyrektora szpitala dr. hab. Jana Kochanowicza

Choć po wejściu w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. (sygn. akt K 1/20) nie jest dopuszczalna w Polsce terminacja ciąży z powołaniem się na przesłankę embriopatologiczną, to wciąż zgodne z prawem jest wykonywanie aborcji w sytuacji zagrożenia życia i zdrowia pacjentki. 

Wynika to z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Przepis ten stanowi o sytuacji, w której „ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej”, nie stopniując ryzyka owego zagrożenia.

Ustawa nie posługuje się zwłaszcza kwantyfikatorem "poważnego” zagrożenia. Dlatego, w ocenie niektórych komentatorów tego przepisu, nie jest dopuszczalne ograniczanie możliwości terminacji ciąży jedynie do przypadków, gdy zagrożenie dla zdrowia kobiety jest poważne. Zgodnie z odmiennym poglądem, uwzględniając wagę pozostających w konflikcie dóbr, tj. wartości, jaką stanowi życie człowieka na etapie rozwoju prenatalnego oraz zdrowie kobiety, zagrożenie dla zdrowia kobiety powinno mieć charakter poważny.

Nawet jednak przy przyjęciu bardziej restrykcyjnej dla kobiet interpretacji, trudno zaakceptować pogląd, zgodnie z którym zagrożenie dla zdrowia psychicznego matki w żadnym przypadku nie może zostać uznane za  zagrożenie dla zdrowia kobiety uzasadniające terminację ciąży. 

Ustawa określa wyczerpująco warunki, jakie powinna spełnić kobieta chcąca skorzystać z procedury aborcji. W szczególności aborcja w sytuacji zagrożenia dla zdrowia i życia jest warunkowana zgodą kobiety oraz potwierdzeniem przez lekarza innego niż dokonującego przerwania ciąży okoliczności uzasadniających terminację ciąży. 

Warunek ten nie dotyczy sytuacji, w których ciąża zagraża bezpośrednio życiu kobiety. W tym kontekście nieuprawnione jest żądanie uzyskania przez kobietę dwóch opinii lekarskich w celu uzyskania dostępu do aborcji. Takie rozwiązanie stanowi niedopuszczalne ograniczenie faktycznego dostępu do aborcji. 

Poważne wątpliwości RPO budzi też sytuacja, gdy podstawą odmowy jest opinia prawna, w której w zawężający sposób interpretuje się przesłankę wynikającą z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy. Tymczasem ustawodawca nie ogranicza możliwości terminacji ciąży jedynie do przypadków, gdy stanowi ona zagrożenie dla zdrowia fizycznego kobiety. Stanowisko wyrażone w tej opinii nie odzwierciedla powszechnie akceptowanego w doktrynie poglądu. Nie odnosi się też bezpośrednio do indywidualnego przypadku pacjentki. 

VII.5001.12.2021