Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Polskie prawo zawiera liczne przepisy dotyczące przeciwdziałania dyskryminacji oraz zakazu nierównego traktowania. Ochrona przed dyskryminacją i nierównym traktowaniem to jednak nie tylko kwestia przepisów – pisze rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar we wstępie do „Przewodnika dla sędziów i prokuratorów: Równe traktowanie uczestników postępowań”.

Publikacja powstała w ramach projektu „Podnoszenie wrażliwości sędziów i prokuratorów w zakresie równego traktowania”  zrealizowanego przez Helsińską Fundację Praw Człowieka w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG.  Wydawcą jest Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich.

Polska -  podkreśla Adam Bodnar - z każdym dniem przestaje być państwem względnie jednorodnym kulturowo, narodowościowo i religijnie. Coraz większa liczba migrantów, emancypacja różnych społeczności, akcentowanie konieczności ochrony praw kobiet, wzrastająca rola mniejszości narodowych i etnicznych, ale także nasza coraz większa wrażliwość na prawa osób z niepełnosprawnościami – te wszystkie procesy mają wpływ na funkcjonowanie państwa.

Także sędziowie i prokuratorzy muszą zdawać sobie sprawę z tego, że świat wokół staje się coraz bardziej różnorodny, zmienia się na naszych oczach i trudna codzienna praca musi być uzupełniana pewnym poziomem wrażliwości.

Tymczasem nasze przyzwyczajenia, odczucia, reakcje, działania czy zaniechania wynikają często z wiedzy, wychowania, osobistej wrażliwości, doświadczeń czy nawet rodzinnych tragedii. Ma to szczególne znaczenie, kiedy stykamy się ze zjawiskami wcześniej nieznanymi, wymagającymi dodatkowej refleksji przed podjęciem decyzji. Wtedy albo intuicja nas nie zawodzi, albo popełniamy błędy.

Można twierdzić, że sędziowie i prokuratorzy posiadają – z racji wykształcenia i doświadczenia zawodowego – wysoki poziom kultury osobistej. Jednakże sama kultura osobista nie wystarczy, jeśli nie towarzyszy jej wiedza o otaczającym społeczeństwie, specyfice poszczególnych grup tradycyjnie dyskryminowanych czy wykluczanych, czy wreszcie znajomości praktyki i dobrych rozwiązań.

- „Przewodnik” – pisze rzecznik - jest nowatorski. Do tej pory w Polsce opracowania kierowane do sędziów i prokuratorów skupiały się bardziej o przepisach prawa i ich interpretacji, niż na kwestiach konkretnych rodzajów zachowania na sali sądowej czy sposobów postępowania w sytuacjach wrażliwych z punktu widzenia równego traktowania. „Przewodnik”  nawiązuje do dobrych tradycji działalności Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”, które od dawna promowało stosowanie różnego rodzaju dobrych praktyk w wymiarze sprawiedliwości.
Oby spotkał się z ciepłym przyjęciem w środowisku sędziowskim oraz prokuratorskim.

Tematyka przewodnika dotyczy:

• Niepełnosprawności (w tym np. problemów osób z niepełnosprawnościami jako świadków lub strony postępowania)
• Wykluczenia społecznego i ubóstwa ( w tym problemów dotyczących komunikacji czy z problemów z dotarciem do siedziby sądu lub prokuratury)
• Wieku (czyli spraw dzieci i osób starszych)
• Rasy, pochodzenia etnicznego, narodowego oraz wyznania (w tym np. przestępstw z pobudek rasistowskich lub ksenofobicznych
• Płci  (np. sposobu traktowania osób z uwagi na płeć jako interesantów w sądzie i prokuraturze)
• Orientacji seksualnej i tożsamości płciowej