Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik zwrócił się do Prokuratora Generalnego w sprawie skuteczności ścigania przestępstwa niealimentacji (art 209 § 1 k.k.). Problem dotyczy około 190 tysięcy osób uchylających się od płacenia alimentów.

W odpowiedzi Prokurator przedstawił dane statystyczne dotyczące postępowań karnych w sprawach ścigania przestępstwa niealimentacji obejmujące lata 2010-2015.

Zauważył, że istotna liczba decyzji o odmowie wszczęcia postępowania karnego albo o jego umorzeniu na etapie postępowania przygotowawczego nie świadczy o nieefektywnym podejmowaniu przez organ postępowania karnego czynności procesowych w takich sprawach. Stanowi natomiast rezultat rozdźwięku, jaki zachodzi pomiędzy społecznym postrzeganiem istoty zjawiska niealimentacji oraz jego uregulowaniem wynikającym z Kodeksu karnego.

Przestępstwo niealimentacji nie sprowadza się bowiem do zaniechania uiszczania alimentów przez osobę do tego zobowiązaną. Przepisy wprowadzają – jako warunki karalności – dodatkowe okoliczności charakteryzujące zachowanie sprawcy oraz określające rezultat tego zachowania (m.in. narażenie osoby uprawnionej do alimentów na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych).

W ocenie Prokuratora aktualna pozostaje potrzeba:

• poprawy sprawności i skuteczności egzekucji,
• racjonalizacji systemu opłat egzekucyjnych pobieranych przez komorników sądowych,
• wzmocnienia nadzoru nad działalnością komorników sądowych.

Stan egzekucji sądowej, w szczególności egzekucji świadczeń alimentacyjnych, jest wciąż niezadowalający. Znacząca poprawa nie wydaje się przy tym możliwa bez zmian podstaw ustrojowych funkcjonowania komorników sądowych (ustawa o komornikach sądowych obowiązuje od dnia 30 listopada 1997 roku i od tego czasu była już ponad 40 razy zmieniania). Nowelizacji wymagają również przepisy regulujące wysokość i zasady pobierania opłat egzekucyjnych, które należy przy tym zracjonalizować oraz rozważyć możliwość ich obniżenia.

Prokurator odniósł się również do przedstawionej w piśmie Rzecznika propozycji modyfikacji definicji przestępstwa niealimentacji. Zauważył m.in., że karanie wyłącznie za fakt niewywiązania się sprawcy z obciążającego go obowiązku – bez konieczności oceny, czy zachowanie to prowadzi do faktycznego pokrzywdzenia osoby uprawnionej do alimentów – prowadziłoby do zerwania łączności pomiędzy zachowaniem sprawcy a jego społecznym znaczeniem.

Problematyka “niealimentacji ” pozostaje w szczególnym zainteresowaniu Rzecznika Praw Obywatelskich.