Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• To publikowane w internecie nagrania, które niekiedy naruszają prawo
• Z reguły przekraczają one normy etyczne, pokazując brak szacunku do innych ludzi, wartości, a także - pieniędzy
• Takie patologiczne treści trafiają często tam, gdzie nie chcielibyśmy – do dzieci, młodzieży

3 sierpnia 2019 r. tematem ostatniej debaty w namiocie praw człowieka RPO były „Mity i fakty – Patologiczne treści w internecie”. Debatę prowadził Adam Bodnar, a jej uczestnikami byli:

• Maciek Budzich – bloger
• Karol Paciorek - youtuber
• Aleksandra Żyłkowska – psycholożka z SWPS

Twórcy patotreści zyskują ogromne zasięgi w sieci. Stają się autorytetami dla młodego pokolenia. Zasada autorytetu bardzo mocno wpływa na młodych ludzi. „Twórcy”, którzy mają wielotysięczne zasięgi, stają się dla nich autorytetami. Zawsze ludziom młodym, dzieciom mówimy: „Słuchaj mamy, taty, dziadka”.
„Kiedy widzę, że ktoś kogoś bije na ulicy, to reaguję, a nie filmuję i wrzucam do sieci. Dlatego to samo robię w sieci: reaguję” – powiedział Maciek Budzich. Mediafun – jeśli młody człowiek zyskuje kilka tysięcy odbiorców, musi nauczyć się zarządzać grupą, a to jest bardzo duża przestrzeń do wykorzystywania.

Dlaczego młodzi ludzie chcą to oglądać i jak to na nich wpływa?
„Kiedy rozmawiam z młodzieżą o prawie, o tym czym się zajmuje RPO, to po jakimś czasie czuję, że ich zainteresowanie jest mniejsze. A jak zaczynam mówić o tym, że zajmujemy się też walką z patotreściami, natychmiast widzę ożywienie. Okazuje się, że temat patotreści, fame mma jest bardzo ważny. Uczymy się jak reagować i co z tym robić” – Adam Bodnar.
Młodzi ludzie przechodzą różne fazy rozwojowe. Trzeba im mówić, jak na ich wpływają te treści, na ich rozwój mózgu. Musimy też ostrzegać rodziców.  „Rodzice mają różny kontakt z rodzicami i nie zawsze potrafią ze sobą rozmawiać. Czasami nawet młodzi ludzie nie rozumieją, że zrobienie koleżance nagiego zdjęcia i wrzucenia do sieci jest czymś złym, a często rodzic nie reaguje lub mówi +trudno+” – Aleksandra Żyłkowska – „Musimy mówić między wierszami, odnosić się do tego, o czym opowiada nasze dziecko, na zakupach, w drodze… Nie przeprowadzajmy z nimi poważnej wieczornej rozmowy o tym”.

Czy powinniśmy dbać o poważny przekaz w internecie
„Patotreści będą. Zawsze były; tylko teraz zasięg sieci jest ogromny. To jest tak, jak z wypadkiem na trasie, zawsze zwolnimy aby spojrzeć, nie oszukujmy się, każdy to robi” – Karol Paciorek
W przypadku młodzieży to jest nowe. To już nie są bajki, to jest przejście na kolejny etap. Często to osoby, które nigdy nie piły alkoholu, nie biły, ale popatrzą, jak inni to robią, bo to dla nich coś nowego. Ważne jest, że oni z wiekiem mądrzeją, dorośleją. Ale na to miejsce pojawiają się nowi.

FAME MMA – to gala, w której patostreamerzy walczą ze sobą. „Mam wrażenie, że patostreamerzy wychodząc ze swego rodzaju podziemia, dostając zaproszenie do fame mma, zaczynają się przygotowywać, myśleć o tym na serio. Po takiej gali ludziom, którzy te wydarzenia realizują, zaczyna zależeć na karierze osób walczących, na nich samych. To  moment, kiedy zaczyna przychodzić refleksja, że oni już nie chcą wracać do tego podziemia i walczą o lepsze treści. Liczę, że organizatorzy zaczną po prostu zapraszać ludzi z internetu. Ale musimy wywierać bardzo silny wpływ na firmy, sponsorów, platformy internetowe” – Karol Paciorek

Dla każdego twórcy zasięgi przekładają się na pieniądze. Influencerzy, twórcy internetowi żyją właśnie z tego.
„Jako psycholożka biorę odpowiedzialność za to co robię, przebieg sesji, terapii. Twórcy powinni brać odpowiedzialność za widzów. Ale to bardzo trudny temat” – Aleksandra Żyłkowska
Nazwaliśmy to zjawisko, a jak już mamy wiedzę co to jest, to możemy zacząć reagować. Tak samo jest z agresją psychiczną. Jak ją nazwaliśmy, zaczęliśmy o niej mówić, zaczynamy uczyć się reagować. Dlatego nawet fakt, że RPO porusza ten temat, powoduje zwiększanie świadomości, ale też pracę nad tym, jak temu przeciwdziałać.
„Internet to nasza wspólna przestrzeń, musimy dbać o jej jakość, ale nie zapominajmy o wolności twórców. Nie powinniśmy pisać ustaw na kolanie i  zapędzać się w cenzurowanie internetu” – Maciek Budzich

Co się zmieniło, jeśli chodzi o walkę z tym zjawiskiem?
Paru patostreamerów aresztowano.  Było to pewnego rodzaju hamulcem dla potencjalnych kandydatów na następnych. Przestali być bezkarni, pojawiły się wyroki – zakaz streamowania. Ale czy to jest wykonalne? Od jakiegoś czasu jeden z twórców patotreści nie streamuje. Każdy obawia się pobytu w zakładzie karnym. Litera prawa czuwa. 
Zmieniła się też świadomość. Coraz więcej ludzi wie, co to jest, zwiększa się świadomość, że te treści są złe. To bardzo ważne w kontekście budowania sprzeciwu społecznego. Większy jest również wewnętrzny ostracyzm środowiskowy. 

Głosy publiczności
Ale to nie są tylko streamerzy. Jest bardzo dużo filmów – seksistowskich, rasistowskich, muzyki, które zawierają obraźliwe treści. Nie zmienimy przecież całej przestrzeni internetowej. Musimy jednak postawić granicę pomiędzy tym co jest nieestetyczne, niefajne, niemoralne, nie podoba nam się, a tym co jest nielegalne.
Na czym polega zjawisko, że tak wiele pustych treści jest w internecie? Bo może robić to każdy, nie mając wiedzy, umiejętności. Próg wejścia do internetu z treściami jest tak niski, że nie musimy mieć kwalifikacji. Ale na tym właśnie polega wolność internetu.

Rozwiązania
Jedną z propozycji jest edukacja medialna, czego w ogóle w Polsce nie ma. Top 50-100 twórców youtube to ci, którzy mówią do młodych ludzi. Są oni łatwiejsi do zdefiniowania. Ale są też bardzo biegli w internecie. Bardzo łatwo ulegają presji twórców internetowych, ale takich właśnie skierowanych do nich. Brakuje również poczucia sprawczości blokowania treści nieodpowiednich. Gdy wzywamy straż miejską, która reaguje na ulicy jak coś się dzieje, to mamy poczucie sprawczości. Powinniśmy mieć poczucie sprawczości też w internecie – Maciek Budzich.
Youtube reaguje. Ale presja sponsorów i reklamodawców oraz użytkowników może zdziałać znacznie więcej. Dlatego reagowanie, zgłaszanie ma tak duże znaczenie.
Tworzenie mechanizmów ustawowych bywa niebezpieczne. Takie dyskusje trwają w ramach systemu demokratycznego. Ale ładza, która stanowi prawo operuje całym aparatem państwa, może pokusić się również o ograniczanie wolności mediów czy wolności w internecie. Ktoś nagle może uznać, że treści ,które publikujesz-  ty czy ja  - są niewłaściwe. Dlatego ograniczenia ustawowe nie muszą być wcale dobrym rozwiązaniem.