Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W związku z dorocznymi obchodami Światowego Dnia AIDS Rzecznik Praw Obywatelskich pragnie zwrócić uwagę na wciąż powszechny negatywny wizerunek osób zarażonych wirusem HIV. Od momentu wybuchu epidemii AIDS w 1985 r. zarażenie wirusem w dalszym ciągu budzi nadmierne emocje społeczne, choć od tamtej pory wiemy już wystarczająco dużo, aby pozbyć się uprzedzeń i stereotypów. Chorzy są stygmatyzowani, narażeni na ostracyzm i wykluczenie społeczne, niejednokrotnie też ponoszą przykre konsekwencje w życiu osobistym i zawodowym. Rzecznik pragnie zwrócić uwagę, że konieczne jest stałe prowadzenie akcji edukacyjnych w tym zakresie, zwłaszcza dotyczących dróg zarażenia oraz życia z wirusem HIV. Co ważne, zarażenie wirusem HIV nie stanowi już swoistego „wyroku śmierci” dla zarażonego. Dzięki nowoczesnym terapiom antyretrowirusowym (ARV), dostępnym w ramach publicznej służby zdrowia, osoba zarażona może przez długie lata pozostawać w dobrym zdrowiu, nie rezygnując ze swoich aktywności.

Światowy Dzień AIDS jest także dobrą okazją do przypomnienia przełomowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stanowił ważny element walki ze stygmatyzacją spowodowaną nosicielstwem wirusa HIV. W wyroku z 23 listopada 2009 r. Trybunał orzekł, że uznanie funkcjonariusza Policji za całkowicie niezdolnego do służby z powodu nosicielstwa wirusa HIV, bez względu na jego stan zdrowia, jest niezgodne z art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zaskarżone rozwiązanie stanowi „nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do służby publicznej w Policji”. Dążenie do minimalizacji ryzyka zarażenia wirusem HIV znajduje uzasadnienie w takich wartościach konstytucyjnych, jak ochrona zdrowia oraz wolności i praw innych osób, jednak „cel ten można osiągnąć mniej radykalnymi środkami, np. przeniesieniem policjanta na inne stanowisko służbowe”. Wyrok ten został w pełni wykonany i policjant, który zaskarżył wówczas swoje zwolnienie ze służby, do dzisiaj pracuje w policji jako technik kryminalistyki. Wyrok ten wskazuje, jaką rolę pełnić może TK w obronie praw osób słabszych, marginalizowanych oraz wykluczonych.

Z kolei w wyroku z 10 grudnia 2013 r. Trybunał rozpatrując wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich stwierdził, że „automatyczne uznawanie, że każdy nosiciel wirusa HIV, osoba chora na nabyte upośledzenie odporności (AIDS) lub przewlekłe zapalenie wątroby jest całkowicie niezdolna do służby w Policji lub Państwowej Straży Pożarnej na jakimkolwiek stanowisku bez względu na stan zdrowia, jest niezgodne z Konstytucją”.

Jednocześnie z rozwojem i osiągnięciami medycyny powinna wzrastać świadomość społeczna i wiedza o HIV oraz AIDS. Rzecznik będzie kontynuować działania przeciw stygmatyzacji oraz marginalizacji osób zarażonych oraz chorych w życiu społecznym i zawodowym.\