Biuletyn Informacji Publicznej RPO

40 lat temu w Radomiu protestujący przeciw drastycznym podwyżkom cen robotnicy zostali brutalnie spacyfikowani przez milicję. Były ofiary śmiertelne, byli ciężko ranni – ale też wiele osób pobitych, poniżonych, upokorzonych, prześladowanych.

Pamięć o tym doświadczeniu nie gaśnie mimo upływu czasu. Wiedzą o tym bardzo dobrze kolejni Rzecznicy Praw Obywatelskich, bo osoby pokrzywdzone przez komunistyczne państwo ciągle piszą do nich skargi. Stąd też zrodził się ostatni w tej sprawie wniosek RPO do Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 kwietnia 2016 r. dotyczący przepisów, na podstawie których przestępstwa funkcjonariuszy władzy komunistycznej zostały umorzone ze względu na przedawnienie. Chodzi o to, że w 1995 r. ustawodawca umożliwił ściganie tylko najpoważniejszych zbrodni komunistycznych. Tymczasem we wniosku mówi się także o znęcaniu się, poniżaniu czy pobiciu, czyli czynach, za które najwyższą karą mogłoby być 5 lat więzienia.

Przede wszystkim zaś chodzi o zapewnienia poczucia sprawiedliwości osobom pokrzywdzonym. O to, by państwo pamiętało i ponosiło odpowiedzialność za każdy przypadek mający znamiona tortur, poniżającego czy nieludzkiego traktowania. Należy to do podstawowego kanonu praw człowieka, który powinien być przestrzegany bez względu na czas historyczny, zmiany polityczne czy inne okoliczności.

W taką rocznicę warto rozmawiać o tym, co ważnego zrozumieliśmy z tej bolesnej lekcji, jakie wnioski wyciągnęliśmy. Warto również szukać rozwiązań, które pomogą budować wspólnotę, wspierać społeczeństwo obywatelskie i demokrację. Przede wszystkim zaś warto zadbać o to, by dobrze funkcjonował w naszym państwie system „wczesnego ostrzegania społecznego”.  Żebyśmy w porę mogli dostrzec każdą ludzką niedolę, każdą krzywdę czy bezprawie. Jak również, by każdy autentyczny odruch protestu społecznego i domaganie się sprawiedliwości nie mógł być lekceważony przez władzę.  

Pamięć o ofiarach wydarzeń radomskich czy poznańskich jest zbyt ważną sprawą, aby zamknąć ją tylko w samych, choćby najbardziej podniosłych. uroczystościach. Większy sens ich walce nadamy budując lepszy, bardziej sprawiedliwy świat, w którym szanowane będzie prawo i godność człowieka. 

Niech to będzie też forma zadośćuczynienia. Od nas wszystkich.

Adam Bodnar