Biuletyn Informacji Publicznej RPO

1 września 2016 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wystosował pismo do Ministra Sprawiedliwości, w którym wskazał na problem odpowiedzialności karnej za zniesławienie oraz negatywne skutki obowiązywania art. 212 k.k. dla wolności słowa, w szczególności w związku z sytuacją dziennikarzy. W przypadku tej grupy zawodowej, utrzymywanie możliwości zastosowania sankcji karnych wskazanych w ww. przepisie może mieć tzw. „mrożący skutek” (ang. chilling effect) i powstrzymywać dziennikarzy przed wykonywaniem przypisanej im funkcji społecznej.

W opinii Rzecznika zasadne i możliwe jest wprowadzenie takich zmian w ustawodawstwie, które uczyniłby z powództwa cywilnego rzeczywistą alternatywę dla odpowiedzialności prawnokarnej i umożliwiły ograniczenie zastosowania art. 212 k.k., bez konieczności całkowitego jego usunięcia. Niestety, Minister Sprawiedliwości nie przychylił się do stanowiska zaprezentowanego przez Rzecznika.

9 lutego br. w piśmie do Przewodniczącego komisji senackiej Rzecznik przypomniał, że chociaż dotychczasowe działania doprowadziły do ograniczenia stosowania art. 212 k.k., to obowiązujący stan prawny nadal nie odpowiada istniejącemu międzynarodowemu nurtowi dążenia do ograniczenia stosowania sankcji karnych na rzecz środków cywilnoprawnych. Jednym z rozwiązań postulowanych przez RPO w tym zakresie jest przywrócenie w Kodeksie karnym przestępstwa „oszczerstwa”, które pozwalałoby na wszczęcie postępowania karnego np. w sytuacji, w której intencją dziennikarską byłoby w istocie rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, z wyraźnym zamiarem umyślnym, związanym np. z działalnością polityczną. Rzecznik podkreślił także, że jego zdaniem, w obecnym stanie prawnym zachwiana jest spójność w obrębie systemu prawa karnego, bowiem art. 212 k.k. w praktyce wykorzystywany jest często jako mechanizm odpowiedzialności za tzw. mowę nienawiści, ponieważ art. 256 i 257 k.k. posiadają ograniczony katalog przesłanek uruchamiających odpowiedzialność prawnokarną z tytułu mowy nienawiści (pochodzenie rasowe i etniczne, religia i bezwyznaniowość).

Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego z prośbą o przedstawienie stanowiska w sprawie oraz o rozważenie zainicjowania przez Senat RP stosownej dyskusji i zmian legislacyjnych, które wychodziłyby naprzeciw proponowanym powyżej postulatom, w celu zapewnienia lepszej ochrony praw obywatelskich.