Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Debaty konstytucyjne organizowane są przy okazji spotkań regionalnych w rożnych miastach i za każdym razem dotyczą jednego, konkretnego przepisu Konstytucji. 

Art. 53 konstytucji RP:

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.
2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

Paneliści

Henryk Wujec

Jeden z ważniejszych działaczy opozycji demokratycznej. Członek Komitetu Obrony Robotników „KOR” (1978-1981), jeden z założycieli i redaktorów niezależnego pisma „Robotnik”.

W latach 1989-2001 był posłem na Sejm RP. Startował z województwa lubelskiego, którego problemy bardzo dobrze poznał i reprezentował w parlamencie. W 1989 r. brał udział w obradach Okrągłego Stołu.

W 2006 roku odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W tym samym roku zostaje laureatem Nagrody im. Andrzeja Bączkowskiego za wzór służby publicznej i pracy w duchu porozumienia „ponad podziałami”. Doradca Prezydenta Bronisława Komorowskiego ds. społecznych. (2010-2015). Od roku członek Rady Społecznej przy RPO.

Ks. prof. Alfred Wierzbicki

Teolog i filozof Katolickiego Uniwersytetu Lubelskim Jana Pawła II.

W 1982 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Kierownik Katedry Etyki KUL. W latach 2006-2014 był dyrektorem Instytutu Jana Pawła II na tej uczelni.

Jest członkiem m.in.: Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, Polskiego Towarzystwa Nauczycieli, Towarzystwa Naukowego KUL (od 2006).

Poeta, felietonista „Gazety Wyborczej Lublin”.

Urodziłem się, gdy nie obeschła jeszcze krew odciętych
rąk za wzniesienie ich przeciw ludowej władzy.
W grudniu strzelano do robotników.
(....)
Potem był jeszcze jeden grudzień,
kiedy strzelano. Powinienem był się przyzwyczaić.
I czerwień kwiatów, wschodów i zachodów słońca
nie powinna przywoływać ich krwi
to fragment wiersza – „Życiorys” ks. prof. Alfreda Wierzbickiego

Dr Julita Agnieszka Rybczyńska

Prawniczka i politolożka, wykładowczyni i była rektor Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie. Przewodnicząca Rady Fundacji, UMCS w Lublinie.

Była dziekan Wydziału Studiów Europejskich w Wyższej Szkole Biznesu w Radomiu, visiting professor w Rutgers University (USA). Ekspertka i konsultantka współpracująca z organizacjami międzynarodowymi i pozarządowymi, m.in. OBWE – Biurem Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka, Helsińską Fundacją Praw Człowieka, U.S.-Ukraine Foundation.

Specjalistka w zakresie praw człowieka, mniejszości narodowych, językowych i etnicznych. Autorka licznych publikacji naukowych.

Piotr Skrzypczak

Od 1997 r. w Amnesty International. Trzykrotnie członek zarządu polskiej sekcji. Absolwent Szkoły Praw Człowieka Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka.

Współzałożyciel Stowarzyszenia Homo Faber. Wizją Homo Faber jest Lublin, w którym każdy człowiek czuje się wolny i bezpieczny, w pełni korzysta ze swoich praw bez względu na płeć, stopień sprawności, pochodzenie narodowe i etniczne, rasę, kolor skóry.

W latach 2005-2008 r. pracował jako koordynator programu Akademia Obywatelska w Ośrodku „Brama Grodzka - Teatr NN”. Od członek Stowarzyszenia Sieć Obywatelska - WATCH DOG Polska. Nauczyciel akademicki związanym z Wyższą Szkołą Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie.

Na co dzień pracuje w Lubelskim Instytucie Designu, gdzie zajmuje się szeroko rozumianym projektowaniem (w tym procesami społecznymi, partycypacją, dobrą współpracą świata nauki z biznesem i administracją).

Debata

Prowadzący debatę w Lublinie Adam Bodnar zapytał o  praktyczne aspekty stosowania przywołanej normy konstytucyjnej.

Ks. prof. Wierzbicki: Wolność sumienia polega na wolności deklarowania swojej wiary i niewiary, na wolności publicznej ekspresji tego, kim jestem. Rozwiązanie zapisane w naszej Konstytucji jest bardzo nowoczesne i uwzględnia efekty debat światopoglądowych ostatnich stuleci (łącznie z tymi, jakie toczyły się w Kościele katolickim).

Najważniejsze dziś problemy?

• Klauzula sumienia: Jestem zwolennikiem klauzuli sumienia, ale ona nie powinna być rozciągania na niektóre zawody
• Brak wrażliwości większości katolickiej na prawa mniejszości religijnych (ale także presja "religii smoleńskiej").

Henryk Wujec: Paradoksalnie w czasach PRL równoważące się siły PZPR i Kościoła tworzyły duże pole wolności sumienia. I z ducha tej wolności wyrosła Solidarność, dzięki takim ludziom jak śp. prof. Zbigniew Hołda z Lublina.

Ta kultura poszukiwania rozwiązań - mimo instniejących dużych napięć i różnicy w poglądach - została jednak utracona, najpierw z powodu stanu wojennego, a potem w efekcie tego, co się stało po 1989 r. Duża w tym wina Kościoła, który uznał, że skoro wygrał walkę polityczną, to ma prawo prawo dyktowania rozwiązań.

Dziś zatem najważniejszym zadaniem jest przywrócenie zdolności dialogu i tolerancji, odejście od narzucania rozwiązań.

Dr Agnieszka Rybczyńska: Wolność sumienia i wyznania jest jedną z tych wolności, których zdefiniowanie zapoczątkowało rozwój praw człowieka.

Ale te konstytucyjne zasady muszą być przez państwo "wdrażane" w mnóstwie kolejnych konkretnych przepisów. W tym procesie kluczowymi kwestiami stają się: kwestia neutralności państwa, kwestia asymetrii w relacjach między większością wierzącą i należącą do dominującego wyznania i mniejszościami, oraz kwestia sposobu nauczania religii.

Piotr Skrzypczak: "To, co nasze, jest najlepsze, no bo nasze jest" - to jest dominujący dziś sposób myślenia. Ludzie krzywdzeni taką postawą najczęściej, a w zasadzie zawsze, rezygnują z upominania się o swoje prawa.

Praktyka w naszym kraju wygląda tak, że większość katolicka mówi o tym, że jest dyskryminowana, a dyskryminowana mniejszość boi się ujawniać problemy, jakie ją dotyczą.

Jak zatem doprowadzić do stanu, w którym ludzie uznają nawzajem swoje stanowiska ("jak mam tak, a ty masz tak")?

A może rozwiązaniem byłyby prawdziwe religii w kościołach? Rodzice mogliby tam posyłać dzieci, więc nie byłyby one skazane na "szkolną" religię. To byłby taki dobrowolny ruch...

- Jak osiągnąć zdolność dialogu w Polsce? - pytał Adam Bodnar.

Ks. Wierzbicki: Kościół i katolicy mieli kłopot z uczeniem się demokracji, czyli z sytuacją, kiedy większość może przyjąć prawo, które w całości nie odpowiada punktowi widzenia katolika. Trudne jest uznanie, że takie prawo nie jest złe, tylko niedoskonałe.

Niestety, po drugiej stronie też zaostrzają się postawy. A rozwiązaniem byłoby mniej roszczeń do drugiej strony.

Henryk Wujec: Co zrobić? Wystarczy zrealizować program zapisany w art. 53 Konstytucji.

Dr Agnieszka Rybczyńska: Tyle że my o Konstytucji nie uczymy. Stąd np. przekonanie dzisiejszych maturzystów, że demokracja to rządy większości. I po drugie - musimy uczyć młodych debaty.

Piotr Skrzypczak: Nie uczyliśmy o demokracji, póki było dobrze. Teraz są efekty. Musimy uczyć (się) publicznego zabierania głosu w ważnych sprawach.
 

W debacie z publicznością Adam Bodnar pytany był po raz kolejny o sprawę drukarza z Łodzi, który odmówił druku materiałów organizacji LGBT.

- Wolność gospodarcza nie jest wartością bezwględną - odpowiedział po raz kolejny. - Ogranicza je i prawo pracy i prawa konsumentów. A także zakaz dyskryminacji. W obronie dyskryminowanych zawsze będę wystąpował. I chcę to podkreslić zwłaszcza dziś, po wizycie na Majdanku. Tam jest taka wstrząsająca tablica poglądowa ze sposobami oznaczania więźniów: Polacy, Romowie, Żydzi, Świadkowie Jehowy, homoseksualiści... Tego nie da się zapomnieć.