Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Sześć związków zawodowych i organizacji pracodawców, wchodzących w skład Rady Dialogu Społecznego, zwróciło się do RPO ws. nadanych ostatnio premierowi uprawnień do odwoływania członków Rady w związku z epidemią
• Koronawirusowa ustawa umożliwia odwołanie w obliczu utraty zaufania wobec złożenia pozytywnego oświadczenia lustracyjnego lub sprzeniewierzenia się działaniom Rady poprzez niemożność przejrzystego, merytorycznego i regularnego dialogu
• Budzi to poważne wątpliwości konstytucyjne RPO, który pyta o sprawę MPRiPS

W ocenie RPO trudno znaleźć związek pomiędzy wyposażeniem premiera w kompetencje do odwoływania członków Rady Dialogu Społecznego, a stanem zagrożenia epidemicznego albo stanem epidemii.

Obecnie członków Rady powołuje i odwołuje Prezydent RP, na wniosek każdej z organizacji pracowników i pracodawców Rady oraz Prezesa Rady Ministrów - w przypadku strony rządowej. W skład strony rządowej - oprócz członków Rady Ministrów - wchodzi po jednym przedstawicielu ministra właściwego do spraw pracy i  finansów publicznych. Dodatkowo prezydent powołuje i odwołuje do udziału w pracach Rady swojego przedstawiciela oraz przedstawicieli NBP i GUS

Zdaniem RPO przyznanie zatem tego rodzaju kompetencji stronie rządowej, będącej aktywnym uczestnikiem prowadzonych na jej forum prac i głównym adresatem prezentowanego przez nią stanowiska, może prowadzić do naruszenia zasady równości i równowagi pomiędzy uczestnikami dialogu społecznego.

Wątpliwości Rzecznika budzą także powody, dla których premier może odwołać członka Rady. Zgodnie z nowelizacją może to zrobić w przypadku utraty zaufania związanego z informacją dotyczącą pracy, współpracy lub pełnienia służby w organach bezpieczeństwa PRL. Dotychczas tylko niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne pozbawiało daną osobę możliwości pełnienia funkcji publicznej.

RPO przytoczył także wyroki Trybunału Konstytucyjnego, że celem  lustracji było zapewnienie jawności życia publicznego, eliminacja szantażu faktami z przeszłości, które mogą być uznane za kompromitujące, i poddanie tych faktów społecznemu osądowi. Zatem istotą było ustalenie przede wszystkim faktu służby, pracy, czy współpracy, a nie samego kłamstwa danej osoby.

Zdaniem RPO osoby wchodzące w skład Rady Dialogu Społecznego, które przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, złożyły zgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, mogły oczekiwać, opierając się na gwarancjach danych im przez ustawodawcę, a także wynikających z samego celu postępowania lustracyjnego, że takie oświadczenie nie pociągnie za sobą negatywnych konsekwencji co do członkostwa w Radzie.

Tym samym wprowadzona zmiana w zasadach członkostwa w Radzie narusza zasadę demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP) i zasadę zaufania obywateli do państwa i prawa.

Jak podkreśla RPO, wprowadzone zmiany w zakresie odwoływania członków Rady spotkały się z negatywną reakcją wielu organizacji międzynarodowych.

III.7040.44.2020