Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Niektórzy naukowcy chcą brać udział w pracach rad dyscyplin naukowych swoich uczelni, ale kwestionują obowiązek składania oświadczeń lustracyjnych z tego tytułu
• Argumentują, że w części uczelni do rad dyscyplin wchodzi tylko reprezentacja samodzielnych pracowników naukowych, a w innych - wszyscy tacy pracownicy
• W tym drugim przypadku obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego mają zatem wszyscy - bez względu, czy chcieli pełnić funkcje w radach

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynęła skarga profesorów dwóch uczelni dotycząca wprowadzenia wymogu lustracji osób wchodzących w skład rad dyscyplin naukowych. Te gremia eksperckie decydują o istotnych kwestiach mających znaczenie dla rozwoju danej dyscypliny.

Zgodnie z art. 4 pkt 18 ustawy z 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, osobami pełniącymi funkcje publiczne, które mają obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego, są m.in. osoby będące członkami organu w rozumieniu Prawa o szkolnictwie wyższym (rada uczelni, rektor i senat).  Statut uczelni może przewidywać również inne organy. Takimi organami są rady dyscyplin, uprawnione do nadawania stopni naukowych bądź stopni w zakresie sztuki.

Skarżący podnoszą, że kwestia składu i zasad powoływania członków rad dyscyplin nie jest jednolicie regulowana przez uczelnie. Część przyjęła, że wchodzi do nich jedynie reprezentacja samodzielnych pracowników naukowych.  Inne zaś postanowiły, że w ich skład wchodzić będą wszyscy samodzielni pracownicy naukowi.  W tym drugim przypadku, obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego spoczywa zatem na wszystkich samodzielnych pracownikach naukowych, bez względu na to, czy wyrazili oni wolę pełnienia funkcji organu uczelni.

Skarżący chcą brać udział w pracach rad, nie chcą jednak poddać się lustracji. Argumentują m.in., że "lustracji poddaje się osoba, która będzie pełniła ważną funkcję kierowniczą i czyni to z wyboru, a także ponosi osobistą odpowiedzialność za swe działania”. Rada dyscypliny jest zaś organem kolegialnym, gdzie odpowiedzialność nie jest "ściśle personalna, lecz demokratycznie rozproszona”. Zwracają też uwagę, że obecnie "represji ustawowej podlega fakt ewentualnej współpracy agenturalnej”.

Wcześniej resort nauki i szkolnictwa wyższego informował, że kwestia lustracji członków rad dyscyplin naukowych jest mu znana. Zgodnie ze stanowiskiem dyrektora Departamentu Szkolnictwa Wyższego MNiSW z 26 listopada 2019 r., wszelkie postulaty zmian ws. oświadczeń lustracyjnych są analizowane, także pod kątem ich ewentualnego wykorzystania w procesie legislacyjnym.

RPO Adam Bondar zwrócił się do Jarosława Gowina, wicepremiera, ministra nauki i szkolnictwa wyższego o stanowisko w tej sprawie. Spytał też, czy planuje podjęcie działań legislacyjnych.

VII.7033.56.2019