Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Nie jest to kwestia dobrej woli – media publiczne mają taki obowiązek, wynikający z polskiego prawa i z międzynarodowych standardów. To, co robią, można do tych standardów porównywać.
• Dezinformacja jest nie tylko zagrożeniem dla debaty publicznej, ale także dla demokratycznego państwa prawa, a w obecnej sytuacji - także dla bezpieczeństwa publicznego.
• Dla jednostki dezinformacja może mieć tak samo negatywne skutki jak cenzura.

Epidemia sprawia, że o ile media publiczne aktywnie nie zajmą się przeciwdziałaniu dezinformacji, zagrożone może być  bezpieczeństwo publiczne i prawo obywateli do rzetelnej informacji - pisze Adam Bodnar do prezesów TVP Macieja Łopińskiego i  i PR Agnieszki Kamińskiej.

Z analiz Komisji Europejskiej wynika, iż rosyjskie media przeprowadziły znaczącą kampanię dezinformacyjną przeciwko krajom UE, aby wywołać panikę i nieufność. Nie dzieje się to pierwszy raz (np. kampania informacyjna dotycząca Brexitu, techniki podejmowane przez służby specjalne Rosji w trakcie kampanii wyborczych w USA i krajach europejskich). Ponad połowa polskich internautów przyznaje, że w ostatnich miesiącach zetknęła się z manipulacją lub dezinformacją, a 35 procent Polaków - ze sfałszowanymi informacjami w sieci spotyka się raz w tygodniu lub częściej. Przy czym aż 19 proc. wprost twierdzi, że nie sprawdza wiarygodności internetowych informacji, ani ich źródeł (dane te podaje NASK w raporcie  „Bezpieczne wybory Badanie opinii o (dez)informacji w sieci”).

Dezinformacja jest nie tylko zagrożeniem dla debaty publicznej, a zatem dla konstytucyjnie chronionej wolności słowa w tym prawa do otrzymywania informacji, ale także dla demokratycznego państwa praw, a w obecnej sytuacji także dla bezpieczeństwa publicznego. Dla jednostki dezinformacja może mieć tak samo negatywne skutki jak cenzura, a zatem brak realnej możliwości uzyskania prawdziwej informacji. Biorąc pod uwagę wymiar transgraniczny, negatywne skutki dezinformacji wymagają skoordynowanego i długoterminowego podejścia, aby sprostać wyzwaniu zarówno na szczeblu UE, jak i krajowym.

Dlatego tak ważne jest, by nadawca publiczny oferował całemu społeczeństwu i poszczególnym jego częściom programy, cechujące się pluralizmem, bezstronnością wyważeniem i niezależnością. Media publiczne muszą być w tym zakresie gwarantem profesjonalizmu i rzetelności przekazu.

RPO w wystąpieniu do prezesów TVP i PR wskazuje, że nie jest to kwestia dobrej woli – media publiczne mają taki obowiązek, wynikający z polskiego prawa i z międzynarodowych standardów. To, co robią, można do tych standardów porównywać.

• Artykuł 54 Konstytucji gwarantuje obywatelom prawo do pozyskiwania informacji. Dzięki temu mogą oni korzystać w pełni ze swoich praw konstytucyjnych.
• Punktem wyjścia do dyskusji o metodach i kompleksowym podejściu do przeciwdziałania dezinformacji powinna być „Wspólna Deklaracja o wolności słowa i fake news, dezinformacji i propagandzie” opracowana i sygnowana w 2017 roku przez Specjalnego Sprawozdawcę ONZ ds. wolności słowa, Przedstawiciela Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie do spraw wolności mediów, Specjalnego Sprawozdawcę Organizacji Państwa Amerykańskich ds. wolności słowa oraz Specjalnego Sprawozdawcę Afrykańskiej Komisji Praw Człowieka i Ludów ds. wolności słowa i dostępu do informacji. Jak wskazano w dokumencie, „[p]odmioty państwowe powinny, zgodnie ze swoimi krajowymi i międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi oraz obowiązkami publicznymi, zadbać o to, aby rozpowszechniały wiarygodne i godne zaufania informacje, w tym dotyczące kwestii interesu publicznego, takich jak gospodarka, zdrowie publiczne, bezpieczeństwo i środowisko”.
• Do zagrożeń związanych z dezinformacją i fake newsami wielokrotnie odnosiły się także organy Unii Europejskiej oraz Rady Europy. Komisja Europejska przedstawiła unijne podejście do walki z dezinformacją w komunikacie z kwietnia 2018 r.  Szczegółowo systemowe działania Unii w tym zakresie zostały opisane w planie działania oraz w dokumencie "Joint communication to the European Parliament, the European Council, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Report on the implementation of the Action Plan Against Disinformation". Problem dostrzegły zarówno same platformy społecznościowe, które regularnie podejmują działania by wyeliminować fałszywe konta z ich portali. Tworzenie fałszywych kont i rozprzestrzenianie fałszywych informacji jest obecnie jedynym z największych wyzwań w zakresie wolności słowa w debacie internetowej.

VII.564.30.2020