Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Pani jest pracownikiem w butiku w galerii handlowej. Zatrudniona jest na umowie o pracę w pełnym wymiarze, ale ma „elastyczny” czas pracy.  Jednak ostatnio pracuje po 12 godzin dziennie, gdyż pracodawca stwierdził, że musi odrobić godziny pracy, kiedy nie świadczyła pracy w czasie zamknięcia galerii. Czy zatem możliwe jest, aby pracownik pracował po 68 h tygodniowo? 

Po pierwsze należy wskazać, ustawa kodeks pracy nie reguluje pojęcia „odrabiania godzin”. Zatem pracodawca, u którego pracownik nie mógł świadczyć pracy, wskutek przestoju nie może żądać od pracownika, aby ten „odrobił” te godzinny w innym czasie.  

Pojęcie przestoju, nie zostało również przez ustawodawcę dookreślone. Można się domyślać, że chodzi o niespodziewaną przerwę w wykonywaniu pracy, spowodowaną obiektywną przeszkodą mająca źródło techniczne lub organizacyjne. Tym samym należy zastosować normę prawną o , której mowa w art. 81 § 1 ustawy kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. . tj.  

1. Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.

Z uwagi na aktualną sytuację związaną z licznymi problemami, w zakresie interpretacji i rozliczania pracowników za czas przestoju w świadczeniu pracy, głos zabrała Państwowa Inspekcja Pracy. W oficjalnym komunikacie zamieszczonym na stronie internetowej 12 marca 2020 r. uznała, że: „W przypadku, gdy pracodawca będzie musiał zamknąć swój zakład pracy albo jego część, bądź gdy nie ma możliwości polecenia pracownikowi wykonywania pracy zdalnej, zastosowanie znajdzie art. 81 § 1 kodeksu pracy. Konieczność zamknięcia zakładu pracy w celu przeciwdziałania COVID-19 będzie przyczyną dotyczącą pracodawcy – mimo że będzie to przyczyna niezawiniona przez pracodawcę (podobnie jak odcięcie prądu w mieście, w tym również w zakładzie pracy, co uniemożliwia pracę; powódź, która zalała zakład pracy itp.)" https://www.pip.gov.pl/pl/wiadomosci/108610,praca-zdalna-przeciwdzialanie-covid-19.html 

Reasumując, nie powinno budzić wątpliwości, że w sytuacji zamknięcia zakładu pracy w związku z pandemią koronawirusa mamy do czynienia z przestojem w rozumieniu cytowanego powyżej art. 81 kodeksu pracy. 

Jeżeli pracodawca nie ma możliwości,  zorganizowania wykonywania przez pracownika jego pracy, następuje tzw. przestój, czyli przerwa w wykonywaniu pracy, do której pracownik był gotów, spowodowany zaburzeniami w funkcjonowaniu zakładu pracy, wynikającymi z przyczyn dotyczących podmiotu zatrudniającego, np. w wyniku decyzji władz państwowych jak to ma miejsce od czasu ogłoszenia stanu epidemii.  

Pamiętajmy, że pracodawca może także powierzyć pracownikowi wykonywanie innej pracy i nie mają, w takim przypadku zastosowania ograniczenie dotyczące kwalifikacji oraz wynagrodzenia.  

Nie mniej jednak, odnosząc się do pytania,  w przypadku dłuższego czasu rozliczeniowego (3 miesiące, pół roku, rok) jest to możliwe zgodnie z kodeksem pracy: art. 135 k.p. (szczególny rodzaj pracy), art. 138 k.p. (praca w ruchu ciągłym), art. 143 k.p. (system skróconego czasu pracy), art. 144 k.p. (weekendowy czas pracy). 

Pracodawca może przesuwać godziny i ustalać większą lub mniejszą liczbę godzin, pamiętając jednak o dobowych (12 h) i tygodniowych (48) normach czasu pracy oraz prawie do odpoczynku. 

Zgodnie z art.129 § 1. kp czas pracy wynosi 8 godzin na dobę w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy oraz 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy.  

Pracownikowi przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego. 

Należy też wskazać, że zgodnie z ustawą z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, wprowadzone zostały regulację w następstwie wystąpienia  Covid -19.  

Art. 15zf. 1. U pracodawcy, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 i który nie zalega w regulowaniu zobowiązań podatkowych, składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Pracy lub Fundusz Solidarnościowy do końca trzeciego kwartału 2019 r., dopuszczalne jest: 

1) ograniczenie nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, do nie mniej niż 8 godzin, i nieprzerwanego odpoczynku, o którym mowa w art. 133 § 1 tej ustawy, do nie mniej niż 32 godzin, obejmującego co najmniej 8 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego; 

2) zawarcie porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej jednak niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 12 miesięcy.  

Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważony krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach lub dniami wolnymi od pracy;  

3) zawarcie porozumienia o stosowaniu mniej korzystnych warunków zatrudnienia pracowników niż wynikające z umów o pracę zawartych z tymi pracownikami, w zakresie i przez czas ustalone w porozumieniu. 

Zatem, pracodawca ma możliwość zawarcia z pracownikami porozumienia o wprowadzeniu systemu równoważnego czasu pracy, w którym przedłużenie dobowego wymiaru czasy pracy nadal możliwe jest do 12 godzin, ale okres rozliczeniowy może trwać nawet 12 miesięcy. Pracodawca zobowiązany jest do równoważenia przedłużonego dobowego wymiaru pracy, ale może to zrobić w okresie 12-miesięcznym. W takim razie, oddanie pracownikom dni wolnych od pracy lub dni ze skróconym dobowym wymiarem czasu pracy może nastąpić nawet po kilku miesiącach od zastosowania wydłużonego dobowego wymiaru czasu pracy.