Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Stwierdzanie nieważności decyzji administracyjnej wydanej bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, bez ograniczeń czasowych, jest podstawowym instrumentem dochodzenia roszczeń reprywatyzacyjnych. Z uwagi na brak kompleksowej ustawy reprywatyzacyjnej, o uchwalenie której od wielu lat bezskutecznie zabiegał Rzecznik Praw Obywatelskich, instytucja nieważności decyzji administracyjnych umożliwiała naprawianie krzywd wyrządzonych rażąco bezprawnymi rozstrzygnięciami władz administracyjnych, wydanymi w okresie PRL. W niektórych jednak przypadkach składanie wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji po upływie wielu lat od jej wydania mogło stanowić przejaw nadużywania prawa. Tego typu działaniom miał zapobiec wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 maja 2015 r. (sygn. P 46/3). Trybunał orzekł w nim o niekonstytucyjności przepisu art. 156 § 2 k.p.a. w zakresie, w jakim umożliwia stwierdzenie nieważności decyzji wydanej z rażącym naruszeniem prawa, gdy od wydania decyzji nastąpił znaczny upływ czasu, a decyzja była podstawą nabycia prawa lub ekspektatywy.

Obecny stan prawny wymaga interwencji ustawodawcy. Nie wiadomo bowiem, po upływie jakiego czasu nie można skutecznie podważyć decyzji administracyjnej, powołując się na jej rażącą bezprawność. Problem dotyczy zarówno osób, które chcą podważyć dane rozstrzygnięcie, jak i osób zainteresowanych utrzymaniem dotychczasowego stanu rzeczy, ukształtowanego przed wielu laty. Sprawnie funkcjonująca procedura kontroli decyzji administracyjnych ma fundamentalne znaczenie nie tylko dla adresatów czy beneficjentów decyzji nacjonalizacyjno-wywłaszczeniowych, ale także dla każdego obywatela, którego spraw dotyczy decyzja administracyjna wydana przez organ władzy publicznej na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego. Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się o przekazanie informacji na temat prac nad nowelizacją procedury administracyjnej.