Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Do Rzecznika wpływają skargi na regulację przewidzianą w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Kwestionowany przepis stanowi, że jeżeli wniosek o ustalenie warunków zabudowy dotyczy obszaru, w odniesieniu do którego istnieje obowiązek sporządzenia planu miejscowego, postępowanie administracyjne w sprawie ustalenia warunków zabudowy zawiesza się do czasu uchwalenia planu. Istota zarzutów podnoszonych przez skarżących sprowadza się do utrzymywania przez ustawodawcę niekonstytucyjnego stanu prawnego, w którym inwestor, nawet bezterminowo, może zostać pozbawiony – na skutek bezczynności planistycznej gminy – prawa zagospodarowania nieruchomości.

Za ten stan rzeczy skutkujący paraliżem inwestycyjnym skarżący w równym stopniu przypisują odpowiedzialność ustawodawcy i gminom, które nie realizują ciążących na nich obowiązków planistycznych. Rzecznik Praw Obywatelskich nie kwestionuje dopuszczalności zastosowania instytucji zawieszenia postępowania w sprawie ustalenia warunków zabudowy. Biorąc jednak pod uwagę wieloletnie zaniechania gmin w uchwalaniu planów zagospodarowania przestrzennego, w sytuacji gdy właściciele nieruchomości nie dysponują żadnymi środkami prawnymi umożliwiającymi efektywne zwalczenie przewlekłości planistycznej gmin, prawo nie może akceptować stanu, w którym przez wiele lat z powodu bezczynności gminy właściciele pozbawieni są prawa zagospodarowania nieruchomości, a ich ewentualna działalność inwestycyjna ulega całkowitemu zablokowaniu. Wobec bezczynności gminy, skutkiem ułomnych rozwiązań prawnych może być zamrożenie działalności inwestycyjnej na obszarze objętym obowiązkiem uchwalenia planu, a w konsekwencji naruszenie przepisów Konstytucji RP, a także Protokołu Nr 1 do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Obywatela.

W ocenie Rzecznika optymalnym rozwiązaniem byłaby taka zmiana przepisów, która zapewni równowagę między interesem jednostki a interesem publicznym powodując odblokowanie inwestycyjne nieruchomości poprzez wprowadzenie mechanizmów obligujących gminy do niezwłocznego uchwalania planów zagospodarowania przestrzennego na obszarach, w odniesieniu do których istnieje obowiązek sporządzenia planu lub ustanowienie maksymalnego okresu zawieszenia postępowania w sprawie ustalenia warunków zabudowy. Gdyby postulowane rozwiązanie nie było możliwe, rozważyć należałoby wprowadzenie mechanizmu rekompensat za uniemożliwienie korzystania z przedmiotu własności. Rzecznik Praw Obywatelskich postuluje uwzględnienie przedstawionych zastrzeżeń w toku trwających prac nad nowelizacją ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i zapewnienie skutecznej ochrony praw właścicieli nieruchomości.