Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Szanowni Państwo!

Pragniemy poinformować, że newsletter w tej formie przestanie się ukazywać z końcem czerwca 2016 r.

Zmieniamy formułę, chcemy ułatwić Państwu korzystanie z naszych informacji.

Nowy newsletter będzie bardziej czytelny. Wprowadzamy też możliwość korzystania tylko z wybranych działów tematycznych.

Jeśli Państwo chcecie dalej korzystać z naszych usług, prosimy o PONOWNE zarejestrowanie się na stronie https://www.rpo.gov.pl/pl/newsletter/subscriptions

Nowy newsletter można subskrybować w całości lub wskazać tematy, które szczególnie Państwa interesują.

Jeśli nie chcecie Państwo otrzymywać naszego biuletynu, nie musicie nic robić – subskrypcja wygaśnie 30 czerwca, a Państwa dane zostaną usunięte z bazy.

 

Sprawa przepisów o inwigilacji obywateli

W związku z opinią Komisji Weneckiej w sprawie ustawy o policji (tzw. ustawy inwigilacyjnej) Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina swoje stanowisko w sprawie tych przepisów (a także tych, które zostały przyjęte później, a dotyczą wzmocnienia kompetencji służb specjalnych i politycznego nadzoru nad prokuraturą) [Informacje i dokumenty RPO].

Obywatelskie wysłuchanie publiczne ws. ustawy antyterrorystycznej

- Hasło walki z terroryzmem nie może jednocześnie oznaczać nieuzasadnionej i nieproporcjonalnej ingerencji w prawa i wolności człowieka – zarówno obywateli RP, jak i cudzoziemców znajdujących się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej. I z tego punktu widzenia rządowy projekt budzi poważne wątpliwości – mówiła dr hab. Agnieszka Grzelak, zastępczyni dyrektora Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego w Biurze RPO, podczas obywatelskiego wysłuchania publicznego dotyczącego ustawy o działaniach antyterrorystycznych [więcej, w tym cały tekst opinii RPO o projekcie].

Przepisy w sprawie egzaminów na prawo jazdy dla osób z niepełnosprawnością niekonstytucyjne. Wyrok TK mający wpływ na sprawy codzienne.

- Na ustawodawcy ciąży obowiązek wprowadzenia regulacji zapewniających osobom niepełnosprawnym przynajmniej minimalny, a zarazem efektywny poziom pomocy władz publicznych w zdobywaniu uprawnień do kierowania pojazdami – stwierdził Trybunał Konstytucyjny po rozpoznaniu wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie zdawania egzaminu na prawo jazdy przez osoby z niepełnosprawnościami (obowiązek dostarczenia przez osobę niepełnosprawną pojazdu przystosowanego do rodzaju schorzenia na potrzeby przeprowadzenia praktycznej części egzaminu) [więcej].

Nowelizacja ustawy o służbie cywilnej w TK – stanowisko RPO ws. wniosku grupy posłów

Trybunał Konstytucyjny połączył wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich i grupy posłów dotyczące nowelizacji ustawy o służbie cywilnej do łącznego rozpoznania pod sygnaturą K 6/16. 30 maja br. Rzecznik skierował do Trybunału pismo procesowe, w którym odniósł się do zarzutów grupy posłów, które nie są zbieżne z uwagami, zawartymi we wniosku RPO z 1 lutego br. [więcej].

Stawka VAT przy inwestycjach związanych z ochroną brzegów morskich 

Rzecznik Praw Obywatelskich wniósł skargę kasacyjną od wyroku WSA w Szczecinie w sprawie dotyczącej możliwości stosowania stawki podatku VAT w wysokości 0% przy realizacji inwestycji związanych z ochroną brzegów morskich. Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miało zdefiniowanie pojęcia „ochrona środowiska morskiego”, które budzi uzasadnione wątpliwości interpretacyjne [więcej].

Ochrona praw rodziców po utracie dziecka, którego płci nie da się ustalić

Rodzice po utracie dziecka, którego płci nie da się ustalić, nie otrzymują właściwej pomocy ze strony państwa. Nie mogą otrzymać ani zasiłku pogrzebowego, ani macierzyńskiego, ani też skorzystać ze skróconego okresu urlopu macierzyńskiego po urodzeniu martwego dziecka. RPO występował w sprawie tego problemu do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, jednak propozycja odpowiedniej zmiany rozporządzeń nie została przyjęta. Dlatego teraz Rzecznik zwrócił się do Przewodniczącego Senackiej Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji o ocenę prawidłowości obowiązujących przepisów [więcej].

Konferencja naukowa w Biurze RPO „Wybrane aspekty praw człowieka a bioetyka”

- Obecnie brakuje głębokiej, niezależnej dyskusji na temat kwestii bioetycznych – powiedział Adam Bodnar, rozpoczynając konferencją naukową poświęconą wybranym aspektom praw człowieka w kontekście bioetyki. Konferencja została zorganizowana przez Rzecznika Praw Obywatelskich przy współpracy z Komitetem Bioetyki PAN [więcej].

Prawo do kandydowania w wyborach na wójta

Rzecznik wystąpił do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej o ocenę przepisów dotyczących wyborów na stanowisko wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w sytuacji gdy kandydatem jest osoba skazana prawomocnym wyrokiem sądu. Rozwiązania przyjęte w Kodeksie wyborczym oraz ustawie o pracownikach samorządowych sprawiają bowiem trudności interpretacyjne [więcej].

Odmowa przejazdu rowerzystów w ramach Masy Krytycznej

Urząd Miasta Krakowa poinformował w październiku i listopadzie 2015 r. organizatora Masy Krytycznej o nieprzyjęciu zawiadomienia o planowanych zgromadzeniach stwierdzając, że nie może mieć ono formy przejazdu rowerów. Zdaniem Rzecznika przejazd rowerzystów w Masie Krytycznej należy uznać za zgromadzenie, a ustawa Prawo o zgromadzeniach nie przewiduje ograniczeń co do formy jego zorganizowania. RPO wystąpił w tej sprawie do Prezydenta Miasta Krakowa [więcej].

Zabezpieczanie przez Policję sprzętu komputerowego na potrzeby postępowania

Osoby zwracające się do Rzecznika wskazują na naruszenia przysługujących im praw i wolności w związku z zabezpieczeniem przez Policję komputerów na potrzeby postępowania karnego (zwłaszcza w sprawach związanych z nieuprawnionym udostępnianiem cudzych utworów np. filmów, za pośrednictwem internetu). Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości i Komendanta Głównego Policji z postulatem, aby zasadą w tego rodzaju sprawach było zabezpieczanie wyłącznie danych informatycznych, a nie całego sprzętu komputerowego, co wiąże się z wieloma niedogodnościami dla właścicieli czy użytkowników tych urządzeń [więcej].

Pełnomocnik KGP odpowiada ws. prawa do obrony zatrzymanego

Od postawy funkcjonariusza policji i przystępnej informacji dla zatrzymanego o jego prawach, w tym prawie do kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym, zależy urzeczywistnienie w praktyce konstytucyjnie chronionego prawa do obrony. W odpowiedzi na wystąpienie RPO Pełnomocnik Komendanta Głównego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka poinformował, że przygotowywane są nowe wytyczne zawierające praktyczne wskazówki dla policjantów dokonujących zatrzymań [więcej].

Kwestia monitoringu wizyjnego wciąż nieuregulowana

- Projekt założeń do projektu ustawy o monitoringu wizyjnym został wycofany spod obrad Zespołu do spraw Programowania Prac Rządu, co podyktowane zostało koniecznością podjęcia dalszych analiz i prac koncepcyjnych – poinformował RPO wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Jarosław Zieliński [więcej].

Prace nad zmianą przepisów o postępowaniu egzekucyjnym

Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o uwzględnienie w pracach powołanego w Ministerstwie zespołu do opracowania projektu ustawy o komornikach sądowych oraz projektu ustawy o kosztach egzekucyjnych kwestii poruszanych w swoich wystąpieniach. Poprosił także o przedstawienie stanowiska w sprawie postulowanych od kilku lat zmian przepisów, w szczególności dotyczących wysokości opłat egzekucyjnych [więcej].

Zasady wypłaty dodatków energetycznych

Przepisy są skonstruowane w taki sposób, że pewna grupa odbiorców energii elektrycznej, która powinna otrzymać pomoc finansową, pozostaje poza systemem wsparcia. Przyczyną tego problemu jest powiązanie zasad wypłaty dodatków energetycznych z systemem dodatków mieszkaniowych. Rzecznik wystąpił do Ministra Energii o zmianę przepisów, tak aby wszyscy odbiorcy energii elektrycznej osiągający niskie dochody mogli korzystać z dodatków energetycznych [więcej].

Sprawa odmowy umorzenia kary za brak opłaty za przejazd

Obywatel został ukarany przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego za brak uiszczenia opłaty elektronicznej za przejazd po drodze krajowej. Sytuacja życiowa nie pozwala mu uregulować należności, jednak Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, do którego się zwrócił, odmówił umorzenia kary pieniężnej. Mężczyzna złożył więc skargę do sądu administracyjnego, a Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do tego postępowania sądowego. WSA podzielił stanowisko Rzecznika i uchylił zaskarżoną decyzję [więcej].

Stwierdzanie nieodwracalnego ustania czynności mózgu

7 grudnia 2015 r. Rzecznik zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności z Konstytucją RP regulacji dotyczących sposobu stwierdzenia trwałego nieodwracalnego ustania czynności mózgu. Zgodnie z zakwestionowanym przez RPO przepisem, minister właściwy do spraw zdrowia został upoważniony do ogłoszenia tej procedury w drodze obwieszczenia. 31 maja 2016 r. Minister Zdrowia przedstawił projekt zmian, w którym proponuje uchylenie zaskarżonego przez Rzecznika przepisu [więcej].

Niekonstytucyjne obciążenie pracodawcy obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia społeczne?

Rzecznik zgłosił udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, dotyczącym pytania prawnego Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie P 1/16. Pytanie prawne dotyczy wątpliwości co do konstytucyjności przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych rozumianych i stosowanych w ten sposób, że stanowią podstawę do uznania za płatnika składek pracodawcę w odniesieniu do pracownika z tytułu zawartej przez niego umowy zlecenia z osobą trzecią, na podstawie której to umowy wykonywał pracę na rzecz tego pracodawcy [więcej].

Dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej

Beneficjentem pomocy w postaci dofinansowania podjęcia działalności gospodarczej może być osoba bezrobotna. Dofinansowanie może być przez starostę przyznane, jeśli bezrobotny złoży oświadczenie o nieposiadaniu wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, a w przypadku jego posiadania - oświadczenie o zakończeniu działalności gospodarczej w dniu przypadającym w okresie przed upływem co najmniej 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających dzień złożenia wniosku. Na tle jednej z rozpatrywanych skarg Rzecznik zasygnalizował Ministrowi Rodziny, Pracy i Polityki trudności w prawidłowym stosowaniu tych przepisów. Teraz otrzymał odpowiedź [więcej].

Przewlekłość postępowań sądowych

Rzecznik zwrócił się do Ministra Sprawiedliwości o przekazanie informacji na temat prac nad nowelizacją ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. RPO zainteresowany jest także działaniami podejmowanymi w celu wdrożenia zaleceń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Komitetu Ministrów Rady Europy dotyczących przewlekłości postępowań sądowych [więcej].

O osobach bezprawnie użytkujących grunty

- Płatności bezpośrednie, jako instrument, którego zasadniczym celem jest wsparcie dochodów rolników, nie powinny służyć regulowaniu innych kwestii, takich jak np. stosunki własnościowe – poinformował minister rolnictwa i rozwoju wsi Krzysztof Jurgiel w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika w sprawie osób bezprawnie użytkujących grunty [więcej].

Stawka płatności do powierzchni upraw roślin wysokobiałkowych

Stawka płatności do powierzchni upraw roślin wysokobiałkowych, określona w rozporządzeniu z 9 października 2015 r., jest o ponad połowę niższa od stawki szacowanej, podanej na etapie wypełniania wniosków przez rolników. Rolnicy, którzy składają wniosek o dopłaty, dokonują planów inwestycyjnych na podstawie szacunkowych stawek płatności bezpośrednich. Dlatego też zdaniem Rzecznika kwoty szacunkowe powinny jak najdokładniej odpowiadać kwotom ostatecznym. RPO wystąpił w tej sprawie do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi [więcej].

Oświadczenie RPO w związku z aktem terroru i nienawiści w Orlando

W związku z tragicznym w skutkach akcie terroru w Orlando Adam Bodnar i Sylwia Spurek wydali wspólne oświadczenie, w którym apelują o zwiększenie ochrony prawnej ofiar przestępstw o charakterze dyskryminacyjnym. Rzecznik złożył również na ręce Ambasadora Stanów Zjednoczonych Ameryki wyrazy współczucia rodzinom ofiar [oświadczenie RPO].

Informacja o manifestacjach ONR i Młodzieży Wszechpolskiej w Białymstoku

Rzecznik Praw Obywatelskich przygotował informację na temat manifestacji Obozu Narodowo-Radykalnego oraz Młodzieży Wszechpolskiej, zorganizowanych w Białymstoku 16 kwietnia 2016 r. Informacja powstała na podstawie dokumentów udostępnionych RPO przez Komendanta Miejskiego Policji oraz Dyrektora Biura Zarządzania Kryzysowego w Urzędzie Miejskim w Białymstoku, a także wyjaśnień udzielonych przez Prokuratora Okręgowego w Białymstoku i Rektora Politechniki Białostockiej. Wykorzystano też dostępne materiały prasowe [więcej].

W Sejmie o sytuacji społeczności romskiej

9 czerwca br. zastępczyni rzecznika praw obywatelskich dr Sylwia Spurek wzięła udział w posiedzeniu sejmowej Komisji Mniejszości Narodowych i Etnicznych. Posiedzenie poświęcone było głównie sytuacji społeczności romskiej w województwie małopolskim [więcej].

„To nie uchodźcy nam zagrażają” – dr Bodnar dla Onet.pl

- Z rosnącym niepokojem obserwuję, jak wielu polityków i ludzi mediów usiłuje straszyć społeczeństwo imigrantami.  Rzekomo chodzi im o nasze bezpieczeństwo, ale w praktyce wyznaczają inne kryteria, w tym wyznaniowe i narodowościowe, które noszą cechy dyskryminacji – pisze dr Adam Bodnar w komentarzu dla Onet.pl. Rzecznik odnosi się m.in. do ostatnich przypadków napaści na cudzoziemców i zastanawia się, dlaczego w Polsce tak rzadko przypomina się o historii Rzeczypospolitej, która była symbolem otwartości i tolerancji religijnej [cały artykuł].

Złota Księga Dobrych Praktyk – do 30 czerwca czekamy na zgłoszenia

Do 30 czerwca czekamy na propozycje dobrych praktyk w drugiej edycji konkursu Złotej Księgi Dobrych Praktyk na Rzecz Społecznego Uczestnictwa Osób Starszych. W ubiegłym roku wpisem do  Złotej Księgi wyróżnione zostały 24 szczególnie wartościowe inicjatywy zgłoszone przez organizacje społeczne i samorządy lokalne. O nagrodzonych projektach można przeczytać m.in. na stronie RPO [więcej].

Wizyta RPO w województwie lubuskim

Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar spotkał się mieszkańcami województwa lubuskiego. Spotkania odbyły się w Międzyrzeczu, Gorzowie Wielkopolskim, Słubicach, Zielonej Górze, Żaganiu i Wschowie. W Zielonej Górze zorganizowana została również debata dotycząca prawa do ochrony zdrowia i podpisany został list intencyjny Partnerstwa dla Wolontariatu w województwie lubuskim. - Na te spotkania każdy przychodzi z własnymi problemami. Ważne jest też, by się nawzajem usłyszeć - bo od tego także zależy funkcjonowanie społeczności lokalnej – podsumował jedno ze spotkań Adam Bodnar [więcej].

Po spotkaniu regionalnym w Gorzowie: wystąpienie RPO w sprawie płacy minimalnej

Aby dwoje pracowników zarabiało 1850 zł, czyli płacę minimalną to pracownikowi z dłuższym stażem, czyli z dodatkiem stażowym, obniża się pensję zasadniczą. W efekcie ktoś, kto dłużej pracuje, zarabia mniej, niż osoba zaczynająca pracę. Czy to jest sprawiedliwe? – pytali Adama Bodnara uczestnicy spotkania regionalnego w Gorzowie. Rzecznik zwrócił się w tej sprawie do minister rodziny i pracy [więcej]

Krzysztof Olkowicz na Turnieju Paintballowym Osób Niepełnosprawnych

11 czerwca w Osmoli w województwie podlaskim odbyła się trzecia edycja Turnieju Paintballowego Osób Niepełnosprawnych. To jedyny w Polsce turniej paintballowy dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Z organizatorami imprezy Adam Bodnar spotkał się w styczniu w Siemiatyczach w ramach spotkań regionalnych: to wspaniali, pełni zapału w pracy dla swojej społeczności ludzie. Są wśród nich także osoby z niepełnosprawnościami, które umieją pokazać, że nie tylko nie zabiegają o pomoc, ale pokazują, jak sami mogą ją świadczyć swoim sąsiadom [więcej]

Panel ekspercki na Uniwersytecie Europejskim Viadrina „Uchodźcy - między szansą a kryzysem"

- To moment, by przypomnieć sobie w Europie, po co zbudowaliśmy system ochrony praw i wolności jednostki, jak sami doświadczaliśmy łamania praw, jak wzmacniać edukację w tej dziedzinie. Bo wtedy wzrośnie szansa na większą wrażliwość na potrzeby innego człowieka – powiedział Adam Bodnar podczas panelu eksperckiego na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. - Zniesienie granic było wielkim osiągnięciem Europy. Dzielić powinniśmy się nie barierami, ale odpowiedzialnością – dodał dr Bodnar [więcej].

Efekt spotkania regionalnego: pełnomocnik rządu odpowiada w sprawie konsultacji społecznych dotyczących przebiegu linii energetycznych

Obowiązujące regulacje prawne gwarantują aktywny udział społeczeństwa w opracowywaniu projektów dokumentów w zakresie planowania i realizacji inwestycji przesyłowych – poinformował pełnomocnik rządu do spraw strategicznej infrastruktury energetycznej w odpowiedzi na wystąpienie RPO [więcej].

Po wystąpieniu RPO: Ministerstwo Środowiska przegląda przepisy o farmach wiatrowych

W sprawie elektrowni wiatrowych Rzecznik dostał odpowiedź na swoje wystąpienie z 3 lutego od Ministra Środowiska. W wystąpieniu RPO zwrócił uwagę przede wszystkim na niedostosowanie metodologii oceny poziomu hałasu emitowanego przez elektrownie wiatrowe, które wynika chociażby z ograniczenia dopuszczalności wykonywania pomiarów do maksymalnej prędkości wiatru nie większej niż 5 m/s, podczas gdy optymalna eksploatacji turbin występuje przy prędkości wiatru wynoszącej 10-12 m/s [więcej].

RPO i Naczelna Rada Lekarska podpisali porozumienie o współpracy

Rzecznik praw obywatelskich dr Adam Bodnar i prezes Naczelnej Rady Lekarskiej Maciej Hamankiewicz podpisali porozumienie o współpracy przy realizacji zadań w ramach Krajowego Mechanizmu Prewencji. Lekarze włączą się w proces opracowywania ekspertyz dla RPO. Prace podejmą osoby wyznaczone przez okręgowe izby lekarskie [więcej].

O stosowaniu SDE wobec skazanych za niealimentację

- Brak jest uzasadnionych przesłanek do umożliwienia jednej grupie skazanych (za przestępstwo niealimentacji) skorzystania z możliwości odbywania kar w Systemie Dozoru Elektronicznego niezależnie od przyjętej granicy wymiaru kary do I roku – napisał wiceminister sprawiedliwości Patryk Jaki w odpowiedzi na wspólne wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw Dziecka [więcej].

Po raporcie RPO ministerstwo zapowiada zmiany dotyczące zakładów poprawczych

Jak informuje Polska Agencja Prasowa, Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowuje zmiany w ustawie o postępowaniu ws. nieletnich. To reakcja resortu na uwagi zawarte w raporcie Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącym zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Wizytacje przeprowadzono w latach 2008-2015 w ramach działającego przy RPO Krajowego Mechanizmu Prewencji [więcej].

O korzystaniu z telefonów przez tymczasowo aresztowanych

Zgodnie z nowelizacją Kodeksu karnego wykonawczego tymczasowo aresztowani mogą kontaktować się telefonicznie nie tylko z obrońcą, ale także z rodziną czy innymi osobami. Nadal jednak nie zostało wydane rozporządzenie, które określałoby zasady korzystania z telefonów. W odpowiedzi na wystąpienie RPO, wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł poinformował, że w ministerstwie trwają intensywne prace nad projektami odpowiednich rozporządzeń [więcej].

Awanse dla żołnierzy

Minister Obrony Narodowej podpisał decyzję w sprawie zniesienia w 2016 r. limitu awansowego w korpusie oficerów młodszych, podoficerów oraz szeregowych zawodowych. Na bardzo niskie limity awansowe w poszczególnych stopniach wskazywał w swoich wystąpieniach Rzecznik Praw Obywatelskich [więcej].

Przedstawiciele europejskich sądów i prokuratur z wizytą w Biurze RPO

W Biurze RPO złożyli wizytę sędziowie i prokuratorzy z Niemiec, Belgii, Rumunii, Portugalii, Słowenii, Francji i Hiszpanii. Przedstawiciele sądów i prokuratur z krajów UE przebywali w Polsce w ramach Europejskiej Sieci Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości (European Judicial Training Network — EJTN). W spotkaniu uczestniczyła zastępczyni RPO dr Sylwia Spurek, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiej Mirosław Wróblewski oraz przedstawiciele Zespołów Prawa Cywilnego i Administracyjnego [więcej].

Uroczystość nadania tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu w Osnabrück prezesowi Trybunału Konstytucyjnego

Rada Wydziału Prawa Uniwersytetu w Osnabrück przyznała tytuł doktora honoris causa prezesowi Trybunału Konstytucyjnego prof. Andrzejowi Rzeplińskiemu. W uzasadnieniu rada podała m.in. wkład prof. Rzeplińskiego w obronę państwa prawa, jako elementu niezbywalnej tożsamości europejskiej, a także jego dorobek naukowy. W uroczystości nadania tego tytułu wziął udział zastępca rzecznika praw obywatelskich Stanisław Trociuk i dyrektor zespołu ds. wykonywania kar w Biurze RPO Ewa Dawidziuk [więcej].

Patronaty RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich objął Honorowym Patronatem:

• konferencję "Jakość życia osób niepełnosprawnych w XXI wieku", która odbyła się we Wrocławiu
• Tydzień Konstytucyjny #MojaKonstytucja