Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel nie mógł wyjechać na zagraniczny urlop, bo na lotnisku dowiedział się, że jego dowód osobisty został unieważniony
• Urzędy nie muszą bowiem informować o tym zainteresowanych osób
• Rzecznik Praw Obywatelskich napisał do MSWiA ws. wprowadzenia obowiązku informowania posiadacza dowodu osobistego o jego unieważnieniu

Obywatel poskarżył się do RPO, bo organ gminy z urzędu unieważnił w 2018  r. jego dowód, nie powiadamiając go o tym. W efekcie przez cztery lata posługiwał się on nieważnym dokumentem. Dowiedział się o tym dopiero we wrześniu 2022 r. od Straży Granicznej na lotnisku Warszawa-Okęcie, gdy wybierał się na zagraniczny urlop  - na który w tej sytuacji nie mógł się udać.

Z dokumentacji załączonej do skargi wynika, że odpowiadając na pismo skarżącego, wójt gminy wyjaśnił, że unieważnienie dokumentu tożsamości nastąpiło zgodnie z art. 50 ust. 3 pkt 6 ustawy o dowodach osobistych.  Nie nakłada on na organ gminy obowiązku poinformowania posiadacza dowodu o unieważnieniu dokumentu. 

Brak zawiadomienia wynika także z tego, że w tej sprawie nie prowadzi się postępowania administracyjnego kończącego się wydaniem decyzji administracyjnej, którą doręcza się stronie. Unieważnienie następuje w drodze czynności materialno-prawnej.

Analiza sprawy prowadzi do wniosku, że ustawie o dowodach osobistych powinien być ustanowiony obowiązek powiadamiana obywateli o unieważnieniu tego dokumentu. 

Wprawdzie z rozporządzenia MSWiA z 5 października 2021 r. w sprawie wzoru dowodu osobistego, jego wydawania i odbioru oraz utraty, uszkodzenia, unieważnienia i zwrotu wynika, że po fizycznym uszkodzeniu unieważnionego dowodu osobistego pracownik organu gminy zwraca unieważniony dowód osobisty jego posiadaczowi lub członkowi najbliższej rodziny zgłaszającemu zgon posiadacza, jeśli osoba ta wyraża taką wolę. Nie gwarantuje to jednak, że każdy posiadacz dowodu, który unieważniono, dowie się o unieważnieniu dokumentu.

Brak przepisów o obowiązku poinformowania obywatela może prowadzić do negatywnych skutków w sferze jego praw. Dowód m.in. uprawnia  do przekraczania granic państw należących do Unii Europejskiej. Nieświadomość, że dowód unieważniono, może narazić obywatela na nieprzewidziane, ujemne konsekwencje. Np. może on wykupić zagraniczną wycieczkę, z której nie będzie mógł skorzystać, gdy przy kontroli granicznej okaże się, że legitymuje się nieważnym dokumentem. 

Ponadto podczas legitymowania kierowcy pojazdu w trakcie kontroli ruchu drogowego, przy podejrzeniu wykroczenia drogowego, może dojść do zatrzymania kierowcy do momentu ustalenia jego tożsamości. Prawo jazdy, którym legitymuje się kierowca, nie jest bowiem w świetle prawa dokumentem potwierdzającym tożsamość - stwierdza uprawnienia do kierowania pojazdami.

Zastępca RPO Valeri Vachev prosi  podsekretarza stanu w MSWiA Bartosza Grodeckiego o rozważenie wprowadzenia obowiązku informowania posiadacza dowodu osobistego o jego unieważnieniu.

V.565.153.2022