Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• ­Urząd Miasta w Milanówku poprosił RPO o interwencję w sprawie braku przepisów przejściowych w ustawie o Ochotniczych Strażach Pożarnych, które umożliwiłyby wypłatę strażakom ekwiwalentów pieniężnych za służbę w pierwszej połowie 2022 r.
• Do 1 stycznia 2022 r. strażacy OSP otrzymywali wynagrodzenie za udział m.in. w akcjach ratowniczych na podstawie gminnych uchwał  wydawanych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej
• 1 stycznia weszła w życie ustawa o OSP, do której przeszczepiono przepisy dot. ekwiwalentów z ustawy o ochronie przeciwpożarowej
• Stare przepisy uchylono, a razem z nimi zniknęło umocowanie samorządów do wydawania uchwał dotyczących ekwiwalentów, które w rezultacie straciły moc. Nowa ustawa zezwala zaś gminom na wydawanie uchwał w tym przedmiocie dopiero od 30 czerwca 2022 r.
• Oznacza to, że między 1 stycznia a 30 czerwca nie było obowiązujących uchwał gmin określających wysokość i warunki wypłacania ekwiwalentów. Rodzi to wiele pytań samorządów, jak wynagradzać strażakom udział w akcjach ratowniczych w tym okresie

RPO Marcin Wiącek zwraca się do ministra spraw wewnętrznych i administracji Mariusza Kamińskiego o stanowisko i rozważenie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dla wyjaśnienia sprawy.

Inspektor do spraw obronności, obrony cywilnej i zarządzania kryzysowego Urzędu Miasta Milanówek wskazała, że w związku z burzami strażacy ochotnicy interweniowali od 1 stycznia do 18 marca b.r. ponad 200 razy – czyli więcej razy, niż zwykle w ciągu całego roku. Tymczasem brak przepisów przejściowych uniemożliwia wypłatę ekwiwalentu za uczestnictwo w tych działaniach.

Przedstawicielka samorządu wskazała, że problem dotyczy ok. 15 tysięcy jednostek OSP w Polsce. Ustalenia RPO potwierdzają, że problem ma skalę  ogólnokrajową.

RPO wskazuje, że zgodnie z art. 94 Konstytucji akty prawa miejscowego są wydawane „na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie”. Oznacza to, że są nierozerwalnie związane z przepisem stanowiącym ich podstawę i mu podporządkowane – jeżeli traci on moc, akt prawa miejscowego również przestaje obowiązywać. Dlatego nowelizacje przepisów ustawowych zawierających upoważnienia do wydania aktów prawa miejscowego powinny uwzględniać fakt, że adresaci tych norm, np. gminy, potrzebują czasu na reakcję i dostosowanie prawa miejscowego do nowej regulacji. Dokonać tego można np. zawierając w nowelizacjach przepisy przejściowe tymczasowo utrzymujące uchylane unormowania w mocy.

Z niepewnością gminy zaczęły sobie radzić w różnoraki sposób. Niektóre z nich już po 30 czerwca 2022 r. przyjmują uchwały obowiązujące z mocą wsteczną od 1 stycznia 2022 r., aby zachować ciągłość stanu prawnego. Inne, opierając się na stanowisku MSWiA i Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej, przyjmują jedynie uchwały, które mają obowiązywać na przyszłość.

Są też przypadki, gdy gminy - oczekując nowelizacji przepisów ustawy o OSP - wstrzymują się z wypłatą ekwiwalentu za IV kwartał 2021 r., płacą ekwiwalent na bieżąco na podstawie nowej uchwały i jednocześnie nie płacą ekwiwalentów za okres 1 stycznia-30 czerwca.

Regionalna Izba Obrachunkowa w Opolu zaleciła np. stosowanie wykładni systemowej i wypłacanie ekwiwalentów na podstawie starych uchwał za okres do 30 czerwca 2022 r.

Chaos interpretacyjny sprawia zatem, że członkowie OSP w różnych gminach w Polsce znajdują się odmiennych sytuacjach – niektórzy byli na bieżąco wynagradzani za udział w akcjach ratowniczych, a inni pozostawieni są w niepewności - oczekują wypłat po wyjaśnieniu sytuacji na szczeblu ustawowym.

RPO podkreślił, że w jego ocenie wszelkie koszty braku właściwych przepisów przejściowych i związanej z tym niepewności co do tego, jak wypłacać ekwiwalent pieniężny, ponoszą strażacy ochotnicy. Dlatego prosi MSWiA o działania w celu zlikwidowania niepewności prawnej.

WZF.7040.11.2022