Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Przy ocenie koncentracji Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie ma możliwości uwzględnienia konstytucyjnej wartości, jaką jest pluralizm  mediów 
• A nie ma ryzyka jej ograniczenia, bo to konsumenci, analizując treści prasowe, mają prawo ich wyboru - uznał sąd 
• Rzecznik Praw Obywatelskich złoży wniosek o uzasadnienie pisemne tego wyroku; wtedy przyjdzie czas na jego merytoryczną ocenę 

Sąd Okręgowy w Warszawie 7 czerwca 2022 r. oddalił odwołanie RPO od zgody Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na przejęcie przez Polski Koncern Naftowy Orlen S.A. kontroli nad Polska Press sp. z o.o. Wyrok jest  nieprawomocny.

5 marca 2021 r. RPO Adam Bodnar odwołał się do sądu od decyzji Prezesa UOKiK z 5 lutego 2021 r. w sprawie zgody na taką koncentrację. Wniósł, aby sąd uchylił zgodę prezesa UOKiK.

Argumenty odwołania RPO

W ocenie RPO, zgadzając się, prezes UOKiK nie zbadał, czy efektem nie będzie niedopuszczalne ograniczenie wolności prasy. Jego decyzja dotyczyła koncentracji wyłącznie w zakresie zachowania warunków konkurencji. UOKiK uznał, że prasa oraz serwisy internetowe są wyłącznie nośnikami reklam, a nie - idei i informacji.

Analiza dopuszczalności koncentracji nie objęła podstawowej funkcji prasy (art. 14 Konstytucji) – która korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej. Tymczasem UOKiK ma uwzględniać wszelkie okoliczności wpływające na chronione dobro konsumenta. A media kontrolowane przez Skarb Państwa, czyli faktycznie polityków, nie zapewniają obywatelom obiektywnych informacji. Przedstawiają obraz jednostronny, korzystny dla aktualnie rządzącej większości. 

Według RPO Prezes UOKiK nie wziął także pod uwagę wpływu koncentracji na art. 20 Konstytucji. Zgodnie z  nim społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego RP. Przepisami uzupełniającymi tę zasadę w sferze medialnej są również  art. 14 oraz 54 Konstytucji (prasa i media w Polsce opierają się na zasadzie wolności oraz pluralizmu na rynku idei  i w sferze własności). .

W rezolucji z 25 września 2008 r. w sprawie koncentracji i pluralizmu mediów w Unii Europejskiej (2007/2253(INI)) Parlament Europejski zauważył, że „prawo konkurencji musi być ściśle powiązane z prawem w zakresie mediów, aby zapewnić dostępność, konkurencję i dobrą jakość oraz uniknąć konfliktów między koncentracją własności mediów a władzami politycznymi. W związku z tym, że koncentracja własności mediów nie została osobno uregulowana w polskim prawie, postanowienia tej rezolucji powinny być wdrożone poprzez praktykę stosowania przepisów Prezesa UOKiK. 

Dlatego RPO wniósł, aby sąd uchylił zgodę prezesa UOKiK. Złożył ponadto wniosek o wstrzymanie wykonania tej decyzji  (w tym o zakaz wykonywania przez PKN Orlen praw udziałowych w Polska Press) do prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy. 

Wniosek został przez sąd uwzględniony 8 kwietnia 2021 r. Według sądu dokonanie koncentracji już wtedy mogłoby udaremnić ewentualne wykonanie wyroku, jaki zapadnie w  sprawie. Przedsiębiorca powinien powstrzymać się od wykonywania jakichkolwiek praw udziałowych z nabytych udziałów. PKN Orlen podjął jednak działania właścicielskie.

Rozprawa sądu i wyrok

Podczas rozprawy zdalnej RPO reprezentowali Mirosław Wróblewski, dyrektor Zespołu Prawa Konstytucyjnego, Międzynarodowego i Europejskiego i radca Zespołu Cezary Węgliński. 

Uzasadniając wyrok, sędzia podkreślił, że na gruncie prawa o ochronie konsumentów nie można brać pod uwagę kryteriów pozaekonomicznych. Pluralizm mediów jest wartością konstytucyjną, ale sąd nie ma możliwości jej uwzględnienia przy ocenie koncentracji.  

Sąd uznał, że nie ma ryzyka ograniczenia tej wartości w tej sprawie, bo to konsumenci, analizując treści prasowe, maja prawo ich wyboru i przez to kształtowania rynku mediów. 

Sąd oddalił argumenty RPO co do konieczności wykładni pojęć z zakresu prawa ochrony konkurencji z uwzględnieniem interesu publicznego oraz praw i wolności obywatelskich.

VII.716.26.2020