Biuletyn Informacji Publicznej RPO

W dniach 6 – 9 grudnia 2021r. przedstawicielka Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur przeprowadziła wizytację Zakładu Karnego w Iławie w formie zdalnej, za pośrednictwem komunikatora internetowego Skype. Celem przeprowadzonych czynności było ustalenie warunków detencji, sposobu traktowania osób pozbawionych wolności przebywających w jednostce oraz realizacji tzw. minimalnych gwarancji antytorturowych. W zainteresowaniu przedstawicielki KMPT pozostawały również kwestie związane z przeciwdziałaniem pandemii COVID-19. 

Zakład Karny w Iławie jest jednostką typu zamkniętego dla mężczyzn odbywających karę po raz pierwszy oraz dla młodocianych z oddziałem: aresztu śledczego, zakładu karnego typu półotwartego dla odbywających karę po raz pierwszy, zakładu karnego typu półotwartego dla młodocianych oraz terapeutycznym dla skazanych z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi lub upośledzonych umysłowo i dla skazanych uzależnionych od alkoholu. Ustalona pojemności placówki to 1282 miejsca, w trakcie wizytacji w jednostce przebywało 1184 osadzonych. 

Wizytująca nie otrzymała sygnałów dotyczących złego traktowania więźniów. Z uzyskanych informacji wynika, że relacje panujące w jednostce pomiędzy osadzonymi jak również pomiędzy więźniami a funkcjonariuszami są poprawne. Niepokój może budzić jedynie fakt, iż niektórzy z wychowawców zwracają się do osadzonych w sposób bezosobowy jak również w ich wypowiedziach sporadycznie pojawiają się wulgarne sformułowania w stosunku do osadzonych. Tego typu sytuacje nie powinny mieć miejsca w jednostkach penitencjarnych, zwłaszcza w kontaktach na linii więzień-wychowawca. 

W trakcie wizytacji, przedstawicielce Krajowego Mechanizmu odmówiono możliwości odbycia poufnych rozmów z osadzonymi ze statusem tymczasowo aresztowanych. Decyzja kierownictwa placówki podyktowana była wytycznymi nadrzędnych jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, zgodnie z którymi w celu odbycia rozmów, za pośrednictwem komunikatora Skype, z osobami tymczasowo aresztowanymi wymagana jest zgoda organu dysponującego. 

Podkreślenia wymaga fakt, że Rzecznik Praw Obywatelskich wykonuje funkcję krajowego mechanizmu prewencji w rozumieniu Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętego przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18 grudnia 2002 r. (dalej: OPCAT).

Protokół fakultatywny w art. 20 przyznał krajowym mechanizmom uprawnienie m.in. do odbywania prywatnych rozmów bez świadków z osobami pozbawionymi wolności, bądź osobiście, bądź poprzez tłumacza, jeśli uznane to zostanie za niezbędne, jak również z każdą inną osobą, co do której krajowy mechanizm prewencji uzna, że może ona dostarczyć stosownych informacji. Wynikający z OPCAT mandat KMPT znalazł także swoje odzwierciedlenie w prawie krajowym w ustawie o Rzeczniku Praw Obywatelskich (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r., poz. 627).

Przywołane regulacje prawne nie uzależniają możliwości odbywania indywidualnych rozmów z osadzonymi (również z osobami tymczasowo aresztowanymi) od zgody organów dysponujących, bez względu na formę w której się odbywają. Takie rozumienie wskazanych powyżej przepisów wynika z ich wykładni, która powinna być czyniona ze względu na cel jaki przyświeca funkcjonowaniu krajowych mechanizmów prewencji.

Wskazana kwestia była także przedmiotem korespondencji pomiędzy Zastępczynią Rzecznika Praw Obywatelskich (pismo KMP.571.9.2020 z dnia 15.06.2020 r.) a Dyrektorem Generalnym Służby Więziennej (pismo BP.414.193.2020 z 21.07.2020 r.).

Dalsze informacje oraz rekomendacje Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur zostaną przedstawione w raporcie z wizytacji.