Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zbliżają się Zielone Świątki. Wraca dylemat, kto i dlaczego powinien pracować w to święto, a kto może korzystać z konstytucyjnego prawa do wypoczynku. 

Przypomnijmy mamy w Polsce 13 dni, kiedy zakazana jest praca w placówkach handlowych. Mówi o tym art. 151^9a § 1 i 2 Kodeksu pracy. Są to następujące dni: 1 stycznia – Nowy Rok, 6 stycznia – Święto Trzech Króli, pierwszy dzień Wielkiej Nocy, drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja – Święto Pracy, 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek, Boże Ciało, 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny; Święto Wojska Polskiego, 1 listopada – Wszystkich Świętych, 11 listopada – Święto Niepodległości, 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia, 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Wiemy też, że są wyjątki, niektóre popularne sieci franszyzowe i mniejsze sklepy mogą pracować w te święta na specjalnych warunkach. Między innymi wtedy, gdy prowadzą je osobiście właściciele i ajenci oraz członkowie ich rodzin.
Z doświadczenia jednak wiemy, że osób pracujących w sklepach będzie więcej. Prawda jest bowiem taka, że zakaz pracy adresowany jest tylko do pracowników, a więc osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Natomiast zakazem tym nie są objęte osoby, które wykonują zatrudnienie poza stosunkiem pracy, na podstawie umów prawa cywilnego oraz w ramach samozatrudnienia. Wykonywana przez nich praca w placówkach handlowych odbywa się w warunkach identycznych lub zbliżonych do zatrudnienia pracowniczego. Przychodzą do pracy na konkretną godzinę, pracują pod kierownictwem szefa, dostają wynagrodzenie, ale nie chroni ich prawo pracy.

Rodzi się pytanie: skoro umówiliśmy się, że w te wybrane dni gwarantujemy prawo do wypoczynku wszystkim pracownikom, to dlaczego wyłączamy z tego całkiem liczną, wielotysięczną grupę osób? Czy rzeczywiście o możliwości skorzystania z tego prawa przesądzać ma rodzaj stosunku prawnego łączącego pracownika z pracodawcą?

Jako Rzecznik Praw Obywatelskich od dawna domagam się zmian polegających na objęciu szerszą ochroną wszystkich, którzy mają inną formę zatrudnienia niż etat. Chodzi m.in. o gwarantowany urlop, ochronę kobiet w ciąży, opieka sądu pracy w razie sporu z pracodawcą. Chodzi też o   konstytucyjne prawo do wypoczynku. Powinno ono przysługiwać każdej osoby wykonującej pracę zarobkową. Właśnie taka szersza definicja jest zgodna z prawem unijnym. Za kryteria wyróżniające pracownika uznaje ona nie tyle rodzaj umowy, co sam fakt, że po ktoś świadczy pracę na rzecz innej osoby, pod kierownictwem pracodawcy i jest to praca odpłatna.

Zbliżają się Zielone Świątki. Będziemy świętować, niektórzy będą robić zakupy. Mam gorącą prośbę: pomyślmy w tym dniu o tych, którzy nie mogą wypoczywać. Zastanówmy się, jak pomóc im uzyskać należne prawa.