Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Zgodnie z ustawą o stopniach i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki kandydatami na członków Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów nie mogą być osoby, które ukończyły siedemdziesiąty rok życia. W ocenie Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego przyjęte ograniczenie wiekowe nie ma charakteru dyskryminującego. Rozwiązanie to ma sprzyjać wymianie pokoleniowej w środowisku naukowym, a także usprawnić funkcjonowanie i zwiększyć przejrzystość działania organizacji przedstawicielskich i kontrolnych nauki polskiej. Rzecznik Praw Obywatelskich nadal uważa jednak, że całkowite wykluczenie z grona członków Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów może mieć charakter dyskryminujący. Podobne zastrzeżenia, przekazane Ministrowi Nauki i Szkolnictwa Wyższego w wystąpieniu Rzecznika, dotyczą ograniczeń wiekowych dla członków Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polskiej Komisji Akredytacyjnej, a także ograniczenia prawa wyborczego przy wyborach do organów uczelni.

Podstawowym zadaniem Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów jest zapewnienie harmonijnego rozwoju kariery naukowej. Centralna Komisja ma wpływ na kształt odpowiednich regulacji prawnych, ale przede wszystkim na kształtowanie wysoko wykwalifikowanej kadry naukowej i podnoszenie standardów nauki w Polsce. Rzecznik podkreśla, że całkowite wykluczenie z jej grona wybitnych specjalistów, motywowane koniecznością dokonania zmiany pokoleniowej w polskiej nauce, może mieć charakter dyskryminujący. W ocenie Rzecznika cechami, które powinny być brane pod uwagę podczas wyborów do wskazanych organów, a zwłaszcza do Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów, będącej centralnym organem administracji rządowej, powinny być wyłącznie wiedza i doświadczenie kandydata. Zastosowane kryterium wieku nie uwzględnia specyfiki działalności organów działających w sferze szkolnictwa wyższego.

Problemem ograniczenia prawa nauczycieli akademickich do prowadzenia działalności zawodowej ze względu na wiek zajmował się Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawach połączonych C-250/09 i C-268/09 Wasił Iwanow Georgiew. Trybunał dokonał w tej sprawie wykładni przepisów dyrektywy Rady 2000/78/WE z 27 listopada 2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy. Wskazał, że dyrektywa ta nie zakazuje wprowadzenia w prawie krajowym ograniczenia polegającego na obowiązkowym przejściu na emeryturę profesorów w określonym wieku. Dodał jednak, że przepisy krajowe muszą realizować zgodny z prawem cel, zwłaszcza w zakresie polityki zatrudnienia i rynku pracy, taki jak wdrożenie wysokiej jakości nauczania oraz optymalny międzypokoleniowy rozdział stanowisk profesorskich, a także muszą pozwolić na osiągnięcie tego celu za pomocą właściwych i koniecznych środków.

Zastrzeżeń Rzecznika nie budzi możliwość wprowadzenia ograniczeń wiekowych w przypadku stosunku pracy nauczyciela mianowanego. Jednak w omawianej sytuacji chodzi nie o zatrudnienie na stanowisku profesorskim, lecz o inną działalność naukowo-organizacyjną. Dlatego przedstawione przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego wyjaśnienia nie wydają się przekonujące.