Uprzejmie informujemy, że w związku z pracami technicznymi, w niedzielę 24 listopada od godziny 14:45 do godziny 17:45 nie będzie dostępny serwis Biuletyn Informacji Publicznej Rzecznika Praw Obywatelskich. Przepraszamy za utrudnienia.
W wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości Rzecznik Praw Obywatelskich poruszył problem przepisów ustawy Prawo o notariacie. Regulują one wydawanie wypisów aktów notarialnych osobom trzecim, które nie są stronami czynności notarialnej ani osobami, dla których zastrzeżono w akcie notarialnym prawo otrzymania wypisu. Ustawodawca przewidział drogę sądową dla rozstrzygnięcia, czy osoba trzecia, w sytuacji braku zgody stron postępowania, może otrzymać wypis aktu notarialnego. Postanowienia sądu w tej kwestii nie można zaskarżyć.
Obowiązująca regulacja wzbudza wątpliwości Rzecznika z dwóch powodów. Po pierwsze, brak jakiegokolwiek unormowania podstaw rozstrzygnięcia sądu. W obecnym stanie prawnym można jedynie przypuszczać, że rozpoznając sprawę sąd bierze pod uwagę interes prawny osoby trzeciej w otrzymaniu wypisu oraz konieczność ochrony interesów stron aktu notarialnego, zwłaszcza w zakresie niejawności informacji zawartych w akcie. Kolejnym problemem ujawniającym się na tle omawianej regulacji jest to, że postępowanie w sprawie wydania wypisu aktu notarialnego jest jednoinstancyjne.
Poruszony w wystąpieniu problem ma istotne znaczenie dla obrotu prawnego: wypis aktu notarialnego jest konieczny, aby wszcząć proces o unieważnienie umowy, która narusza interesy osoby trzeciej (np. z pominięciem prawa pierwokupu), bądź by podważać ważność testamentu przez osobę, która została w nim pominięta. Z drugiej strony, odmowa dostępu do aktu notarialnego może być kluczowa dla ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa: z tych względów strona aktu notarialnego powinna dysponować środkami zaskarżenia od orzeczenia o udostępnieniu wypisu, które zapewnią ochronę tajemnicy gospodarczej.
Zdaniem Rzecznika konieczne jest rozważenie, czy wyłączenie możliwości zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej instancji jest zgodne z konstytucją. Zapewnienie właściwej kontroli instancyjnej, spełniającej standardy konstytucyjne, wymaga również wyraźnego określenia w ustawie przesłanek wydania wypisu aktu notarialnego osobie trzeciej.
