Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do Trybunału Konstytucyjnego wniosek kwestionujący zgodność z Konstytucją poszczególnych przepisów znowelizowanego rozdziału X Kodeksu karnego o środkach zabezpieczających.

W przekonaniu Rzecznika Praw Obywatelskich niezgodne z Konstytucją są przepisy, które nakładają na sąd obowiązek określenia stopnia społecznej szkodliwości czynu zabronionego, który sprawca może popełnić, oraz prawdopodobieństwa jego popełnienia w przyszłości. Przeprowadzona przez Rzecznika analiza zakwestionowanych przepisów pozwala zgodzić się z tezą podniesioną w doktrynie, że ustawodawca w znowelizowanych przepisach o środkach zabezpieczających, a zwłaszcza w normach wynikających z art. 93b § 3 k.k. i art. 93g k.k. nakłada na sądy obowiązek tzw. typowania na przestępcę.

Wprowadzenie takiego wymogu i dodatkowo opatrzenie go nieostrymi i niejednoznacznymi przesłankami powoduje, że predykcja kryminalna może stać się poważnym zagrożeniem wolności i praw człowieka. Zastrzeżenia Rzecznika budzi również przyjęta przez ustawodawcę kolejność stosowania środków wobec sprawców z dysfunkcjami, a więc nakazująca wpierw karać, a następnie dopiero leczyć. Jako niezgodną z Konstytucją Rzecznik uznał ponadto przyjętą przez ustawodawcę regułę w zakresie, w jakim nie przewiduje ona na rozprawie obowiązku wysłuchania przez sąd podejrzanego przed orzeczeniem względem niego środka zabezpieczającego.

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, to na sądzie powinien w każdym przypadku ciążyć obowiązek wysłuchania na rozprawie podejrzanego przed orzeczeniem względem niego środka zabezpieczającego. Ustawodawca spenalizował ponadto karanie osób uzależnionych i chorych za zaniechanie poddania się środkom zabezpieczającym, co zdaniem Rzecznika nie tylko jest nieskuteczne, ale także niezgodne z Konstytucją RP.

Rzecznik Praw Obywatelskich nie kwestionuje zarówno zasadności utrzymania w Kodeksie karnym Rozdziału X dotyczącego środków zabezpieczających, jak też polityki państwa w zakresie stosowania takich środków, jednak spełniać one muszę standardy konstytucyjne, zwłaszcza, że uregulowane przez ustawodawcę środki zabezpieczające ingerują w sposób szczególny w prawa i wolności obywatelskie. W przypadku podzielenia przez Trybunał Konstytucyjny zarzutów w tej sprawie, Rzecznik zawarł wniosek o odroczenie utraty mocy obowiązującej zakwestionowanych przepisów o 18 miesięcy, tak by ustawodawca miał możliwość dokonania stosownych zmian prawa, zapewniając jednocześnie cele, jakim służyć mają środki zabezpieczające.