Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• RPO ma wątpliwości, czy kasacja Prokuratora Generalnego kwestionująca umorzenie postępowania dyscyplinarnego w sprawie adwokatów Romana Giertycha i Jacka Dubois nie jest sprzeczna z normami prawa
• Rzecznik z zaniepokojeniem przyjął wiadomość o złożeniu takiej kasacji do Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego
• Orzecznictwo SN wyklucza bowiem możliwość kasacji Prokuratora Generalnego w trybie Kodeksu postępowania karnego od decyzji adwokackiego sądu dyscyplinarnego I instancji o podtrzymaniu umorzenia
• Prawo o adwokaturze pozwala zaś na kasację, ale Ministrowi Sprawiedliwości, a nie Prokuratorowi Generalnemu i tylko od orzeczenia sądu adwokackiego II instancji – czego w tej sprawie nie było

Adwokacki rzecznik dyscyplinarny umorzył dochodzenie w sprawie wypowiedzi medialnych znanych adwokatów Romana Giertycha (o śledztwie smoleńskim) i Jacka Dubois (o oskarżeniu Józefa Piniora). O postępowania dyscyplinarne wobec nich wniósł Prokurator Krajowy.  Decyzję  o umorzeniu obu spraw utrzymał swym postanowieniem sąd dyscyplinarny I instancji, do którego zażalił się Prokurator Krajowy. 

Kasacje w obu sprawach - do nowo powołanej ustawą o SN z 2017 r. Izby Dyscyplinarnej SN - złożył Prokurator Generalny. Wniósł o ich zwrot sądowi dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.

9 maja 2019 r. trzech sędziów Izby Dyscyplinarnej SN uznało, że wobec „niejednoznaczności przepisów” sprawą zajmie się poszerzony skład Izby. Ma odpowiedzieć na pytanie prawne, czy do kasacji od dyscyplinarnych spraw adwokackich stosować wyłącznie regulacje Prawa o adwokaturze, czy też także zapisy Kpk.

W piśmie do Zbigniewa Ziobry jako Prokuratora Generalnego RPO Adam Bodnar napisał że z zaniepokojeniem przyjął wiadomość o złożeniu kasacji na podstawie art. 521 Kodeksu postępowania karnego od orzeczeń Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie w sprawie umorzenia dochodzenia w sprawie wypowiedzi adwokatów Romana Giertycha i Jacka Dubois. - Skorzystanie w powyższych przypadkach z nadzwyczajnego środka zaskarżenia skłania do zastanowienia się czy działanie takie nie stoi w sprzeczności z normami wynikającymi z przepisów powszechnie obowiązującego prawa - podkreślił.

Według art. 521 Kpk, Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie.  Zgodnie zaś z art. 91a ust. 1 ustawy z 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze, od orzeczenia Wyższego Sąd Dyscyplinarnego w drugiej instancji stronom, Ministrowi Sprawiedliwości, RPO oraz Prezesowi Naczelnej Rady Adwokackiej przysługuje kasacja do SN.

-  W obowiązującym modelu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do adwokatów regulacja zawarta w art. 91a ust. 1 prawa o adwokaturze stanowi lex specialis w stosunku do wniesienia kasacji przewidzianej w art. 521 Kpk – zaznaczył Adam Bodnar. Rodzaj rozstrzygnięć z postępowania dyscyplinarnego, podlegających zaskarżeniu kasacją, jak i katalog podmiotów uprawnionych do jej złożenia wynika wprost z Prawa o adwokaturze. A kasację w sprawach dyscyplinarnych adwokatów może wnieść wyłącznie Minister Sprawiedliwości, nie zaś Prokurator Generalny.

W orzecznictwie SN ugruntowany jest pogląd, że określenie w Prawie o adwokaturze podstaw, granic, przedmiotu zaskarżenia i kręgu podmiotów uprawnionych do kasacji nie pozwala na uznanie, że jest to „sprawa nieuregulowana w niniejszym rozdziale” (art. 95n pkt 1 Prawa o adwokaturze). Wyklucza to możliwość zaskarżenia kasacją Prokuratora Generalnego w trybie art. 521 Kpk rozstrzygnięcia sądu dyscyplinarnego, które nie było orzeczeniem.

SN podkreślał także, że kasacja przysługuje wyłącznie od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w II instancji, zaś kasację wniesioną od innego rozstrzygnięcia pozostawia się bez rozpoznania.

Z kolei Trybunał Konstytucyjny orzekł 8 grudnia 1998 r., że ustawy mogą określać na innych zasadach zakres kontroli sądowej w procedurach innych niż sądowe postępowanie dwuinstancyjne. Art. 78 Konstytucji zezwala więc na taką szczególną regulację zakresu i trybu zaskarżania postępowania dyscyplinarnego. Uzasadnieniem zmiany w postępowaniu kasacyjnym adwokatów nowelizacją Prawa o adwokaturze z 16 marca 2000 r.  był właśnie ten wyrok TK, że Konstytucja zezwala na regulację zakresu i trybu zaskarżenia orzeczeń w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej z ograniczeniem do jednej instancji sądowej.

W ocenie RPO rozszerzenie katalogu rozstrzygnięć z postępowania dyscyplinarnego, które podlegają zaskarżeniu kasacją, powoduje odejście od dotychczasowego wzorca postępowania dyscyplinarnego. Oznaczałoby to stosowanie w stosunku do adwokatów dwóch odrębnych trybów postępowania kasacyjnego, mających swe źródło w dwóch różnych aktach prawnych – Kpk i Prawa o adwokaturze. Budzi to poważne wątpliwości z punktu widzenia demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Obywatele pozostaną bowiem w niepewności prawnej związanej ze swoją sytuacją prawną.

Adam Bodnar poprosił Zbigniewa Ziobrę o  wyjaśnienia w tej sprawie.

VII.511.34.2019