Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• W ocenie Prokuratora Generalnego w pełni zasadne są jego kasacje kwestionujące umorzenie postępowania dyscyplinarnego w sprawie adwokatów Romana Giertycha i Jacka Dubois
• Wątpliwości, czy kasacje takie nie są sprzeczne z normami prawa, ma Rzecznik Praw Obywatelskich
• Orzecznictwo SN wyklucza bowiem możliwość kasacji Prokuratora Generalnego w trybie Kodeksu postępowania karnego od decyzji adwokackiego sądu dyscyplinarnego I instancji o podtrzymaniu umorzenia
• Prawo o adwokaturze pozwala zaś na kasację, ale Ministrowi Sprawiedliwości, a nie Prokuratorowi Generalnemu i tylko od orzeczenia sądu adwokackiego II instancji – czego w tej sprawie nie było

Adwokacki rzecznik dyscyplinarny umorzył dochodzenie w sprawie wypowiedzi medialnych znanych adwokatów Romana Giertycha (o śledztwie smoleńskim) i Jacka Dubois (o oskarżeniu Józefa Piniora). O postępowania dyscyplinarne wobec nich wniósł Prokurator Krajowy. Decyzję o umorzeniu obu spraw utrzymał w 2017 r. adwokacki sąd dyscyplinarny I instancji, do którego zażalił się Prokurator Krajowy. 

Kasacje w obu sprawach do nowo powołanej ustawą o SN z 2017 r. Izby Dyscyplinarnej SN złożył Prokurator Generalny. Wniósł o ich zwrot sądowi dyscyplinarnemu do ponownego rozpoznania.

9 maja 2019 r. trzech sędziów Izby Dyscyplinarnej SN uznało, że wobec „niejednoznaczności przepisów” sprawą zajmie się poszerzony skład Izby. Ma odpowiedzieć na pytanie prawne, czy do kasacji od dyscyplinarnych spraw adwokackich stosować wyłącznie regulacje Prawa o adwokaturze, czy też także zapisy Kodeksu postępowania karnego

Wątpliwości RPO

W piśmie z 31 maja do Zbigniewa Ziobry jako Prokuratora Generalnego RPO Adam Bodnar napisał że z zaniepokojeniem przyjął wiadomość o złożeniu kasacji na podstawie art. 521 Kpk od orzeczeń Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie w sprawie umorzenia spraw obu adwokatów. - Skorzystanie w powyższych przypadkach z nadzwyczajnego środka zaskarżenia skłania do zastanowienia się czy działanie takie nie stoi w sprzeczności z normami wynikającymi z przepisów powszechnie obowiązującego prawa - podkreślił. Poprosił Prokuratora Generalnego o  wyjaśnienia. 

Według art. 521 Kpk, Minister Sprawiedliwości-Prokurator Generalny, a także Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść kasację od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie.  Zgodnie zaś z art. 91a ust. 1 Prawa o adwokaturze od orzeczenia Wyższego Sąd Dyscyplinarnego w drugiej instancji stronom, Ministrowi Sprawiedliwości, RPO oraz Prezesowi Naczelnej Rady Adwokackiej przysługuje kasacja do SN.

-  W obowiązującym modelu postępowania dyscyplinarnego w stosunku do adwokatów regulacja zawarta w art. 91a ust. 1 prawa o adwokaturze stanowi lex specialis w stosunku do wniesienia kasacji przewidzianej w art. 521 Kpk – wskazał Adam Bodnar. Rodzaj rozstrzygnięć z postępowania dyscyplinarnego, podlegających zaskarżeniu kasacją, jak i katalog podmiotów uprawnionych do jej złożenia wynika wprost z Prawa o adwokaturze. Ponadto kasację w sprawach dyscyplinarnych adwokatów może wnieść wyłącznie Minister Sprawiedliwości, nie zaś Prokurator Generalny.

W orzecznictwie SN ugruntowany jest pogląd, że określenie w Prawie o adwokaturze podstaw, granic, przedmiotu zaskarżenia i kręgu podmiotów uprawnionych do kasacji nie pozwala na uznanie, że jest to „sprawa nieuregulowana w niniejszym rozdziale” (art. 95n pkt 1 Prawa o adwokaturze). Wyklucza to możliwość zaskarżenia kasacją Prokuratora Generalnego w trybie art. 521 Kpk rozstrzygnięcia sądu dyscyplinarnego, które nie było orzeczeniem.SN podkreślał także, że kasacja przysługuje wyłącznie od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w II instancji, zaś kasację wniesioną od innego rozstrzygnięcia pozostawia się bez rozpoznania.

Z kolei Trybunał Konstytucyjny orzekł 8 grudnia 1998 r., że Konstytucja zezwala na regulację zakresu i trybu zaskarżenia orzeczeń w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej z ograniczeniem do jednej instancji sądowej.

W ocenie RPO rozszerzenie katalogu rozstrzygnięć z postępowania dyscyplinarnego, które podlegają zaskarżeniu kasacją, powoduje odejście od dotychczasowego wzorca postępowania dyscyplinarnego. Oznaczałoby to stosowanie w stosunku do adwokatów dwóch odrębnych trybów postępowania kasacyjnego, mających swe źródło w dwóch różnych aktach prawnych – Kpk i Prawa o adwokaturze. Budzi to poważne wątpliwości z punktu widzenia demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Obywatele pozostaną bowiem w niepewności prawnej związanej ze swoją sytuacją prawną.

Odpowiedź Prokuratora Krajowego

Zastępca prokuratora generalnego prokurator krajowy Bogdan Święczkowski odpisał RPO, że w uzasadnieniu obu kasacji wskazano, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, argumenty przemawiające za formalną dopuszczalnością ich wniesienia.

Bogdan Święczkowski odniósł się do zarzutu nieuzasadnionego rozszerzenia katalogu rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu dyscyplinarnym adwokatów, podlegających zaskarżeniu kasacją, co prowadzi do stosowania wobec adwokatów dwóch trybów postępowania kasacyjnego. Podkreślił, że regulacja zawarta w art. 91a - 91d Prawa o adwokaturze wskazuje na rodzaj rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu kasacją oraz katalog podmiotów uprawnionych do występowania z nią od orzeczeń Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, jednakże nie obejmuje ona rozstrzygnięć wydawanych przez sądy dyscyplinarne izb adwokackich orzekających jako sądy odwoławcze od postanowień rzeczników dyscyplinarnych o umorzeniu dochodzenia dyscyplinarnego.

- W tym zakresie zasadne jest przyjęcie, iż kwestia ta, nie będąc uregulowaną w ustawie - Prawo o adwokaturze, daje możliwość Prokuratorowi Generalnemu do wywiedzenie kasacji od wymienionych wyżej rozstrzygnięć jedynie poprzez odesłanie zawarte w art. 95n pkt 1 ustawy - Prawo o adwokaturze - na podstawie art. 521 § 1 Kodeksu postępowania karnego - napisał Bogdan Święczkowski.

Według niego jest to jedyna możliwość kontroli decyzji o zaniechaniu ścigania dyscyplinarnego adwokatów przez sąd powszechny, nie będący sądem korporacyjnym.

Prokurator Krajowy zaznaczył, że stanowisko w tym przedmiocie przedstawione w jednej z kasacji nie zostało już na wstępie zanegowane i odrzucone przez Sąd Najwyższy. Wobec niejednolitości dotychczasowego orzecznictwa sądowego odnoszącego się do tych kwestii oraz wątpliwości co do wyczerpującego charakteru regulacji zawartej w art. 91a ustawy Prawo o adwokaturze  w odniesieniu do dopuszczalności, trybu i przesłanek zaskarżenia kasacją, SN 9 maja 2019 r. przedstawił składowi siedmiu sędziów Izby Dyscyplinarnej SN Najwyższego do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne. Brzmi ono” „Czy w postępowaniu dyscyplinarnym adwokatów przepis art. 521 k.p.k. znajduje zastosowanie do postanowień sądu dyscyplinarnego dla adwokatów, czy też art. 9la ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze w sposób wyczerpujący reguluje zagadnienie dopuszczalności kasacji od rozstrzygnięć wydawanych przez sądy dyscyplinarne dla adwokatów ?".

- W związku z powyższym trudno zgodzić się z podniesionymi przez Pana wątpliwościami co do sprzeczności wywiedzenia, w przedstawionych powyżej sprawach, nadzwyczajnego środka zaskarżenia z normami wynikającymi z przepisów powszechnie obowiązującego prawa oraz ewentualnym naruszeniem takim działaniem praw obywatelskich – brzmi konkluzja pisma Bogdana Święczkowskiego. Według niego wniesienie kasacji było w pełni zasadne.

VII.511.34.2019