Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Ministerstwo Zdrowia chce zmienić przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 2005 r., tak by można było szybciej reagować na nowe substancje pojawiające się na rynku (w szczególności tzw. „dopalacze”)
• Kary za produkcję narkotyków mają być wyższe (nie do 3, ale do 5 lat pozbawienia wolności)
• RPO pokazuje w swoich uwagach, jak poprawić projekt, by zawsze było jasne, co i od kiedy podlega karze

Projekt – pisze do wiceministra zdrowia Zbigniewa J. Króla rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar (II.510.992.2017) – ma na celu zrównanie nowych substancji psychoaktywnych (art. 4 pkt 11a ustawy) ze statusem substancji psychotropowych (art. 4 pkt 25) i środków odurzających (art. 4 pkt 26). Wykaz wszystkich tych substancji nie będzie się znajdował w załączniku do samej ustawy, ale w rozporządzeniu Ministra Zdrowia, które można łatwiej i szybciej zaktualizować.

To znaczy, że od tego, co jest napisanie w rozporządzeniu, zależeć będzie zakres odpowiedzialności karnej obywateli. A jeśli tak, to – zauważa RPO - trzeba się upewnić, że realizując pożądany cel nie naruszymy fundamentalnej zasady „nie ma przestępstwa bez ustawy maksymalnie dokładnie określającej przestępstwo” (nullum crimen sine lege certa). Wynika ona z art. 42 ust. 1 Konstytucji RP.

Czy wykazy zakazanych substancji będą zrozumiałe i łatwo dostępne?

Rzecznik Praw Obywatelskich zauważa, że generalne przesłanki konstytucyjności projekt spełnia w tym zakresie. W ustawie będzie bowiem napisane, jakie zachowania podlegają karze (w art. 53–64). Rozporządzenie będzie jedynie wskazywać, w przypadku jakich środków i substancji zachowania te będą karane.

Chodzi jednak o to, jak to rozporządzenie opisze te środki i substancje  - powinno to być zrobione precyzyjnie, a czas wejścia w życie nowych wykazów w kolejnych rozporządzeniach (tzw. vacatio legis) musi być na tyle długi, by obywatele mieli szansę dowiedzieć się, co będzie podlegało karaniu i mieć odpowiedni czas na dostosowanie się .  Zasadne wydaje się rozważenie umieszczenia aktualizowanej listy środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych w widocznym miejscu na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia.

Jakie kary za wytwarzanie narkotyków?

Projekt przewiduje zaostrzenie kary z 3 do 5 lat za nielegalne wytwarzanie, przerabianie i przetwarzanie narkotyków (przestępstwo art. 53 ust. 1 ustawy). Uzasadnienie projektu nie wskazuje jednak na przyczyny tej zmiany. To powinno być wyjaśnione, bo jeśli kara ma być wyższa, powinno być wiadomo, dlaczego ustawodawca tak uważa, jaki cel chce osiągnąć – inaczej nie da się sprawdzić, czy cel został zrealizowany, czy też trzeba poszukać innych rozwiązań.

Na koniec RPO zauważa, że wszystkie te planowane zmiany miałyby wejść w życie 30 dni od publikacji nowelizacji w Dzienniku Ustaw.  To jednak za mało czasu, by obywatele zdążyli się dostosować do zmian wprowadzających odpowiedzialność karną za czyny, które obecnie w ogóle nie podlegają karze, albo są zagrożone jedynie grzywną administracyjną.

RPO zgłasza te uwagi wykonując swoje ustawowe zadania stania na straży praw i wolności obywateli w kontaktach z instytucjami państwa.