Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• ONZ-owskie tzw. Zasady Mendeza promują skuteczne, etyczne i nieprzymusowe przesłuchiwanie, skoncentrowane na zasadach domniemania niewinności i dążeniu do prawdy
• Tydzień temu RPO prosił premiera Mateusza Morawieckiego o jak najszersze upowszechnienie tych zasadach wśród podległych resortów
• Teraz zwrócił się o to do Komendatna Głównego Policji 

Pod auspicjami ONZ opracowano wytyczne dotyczące zasad przesłuchań, tzw. Zasady Mendeza.Chodzi o uświadomienie funkcjonariuszom, że tortury, przymus psychologiczny i zmuszanie do przyznania się do winy, są nieefektywne, szkodliwe dla ustalenia prawdy i autorytetu wymiaru sprawiedliwości.

Takie metody mogą prowadzić do podawania fałszywych informacji lub przyznawania się do niepopełnionego przestępstwa – a to oznacza skazanie niewinnego i bezkarność sprawcy.

W ocenie RPO Zasady Mendeza mają charakter fundamentalny dla przeciwdziałania torturom w Polsce. Ich myślą przewodnią jest bowiem próba zainicjowania procesu zmiany sposobu myślenia i działania funkcjonariuszy służb państwowych (w tym Policji) i zaproponowanie konkretnej alternatywy w postaci nowoczesnych metod rozmów (wywiadów) dochodzeniowo-śledczych.

Zasady Mendeza powinny w jak największym stopniu zostać rozpowszechnione wśród funkcjonariuszy  wszystkich szczebli, stanowić stały element kształcenia policjantów oraz punkt odniesienia dla działań formacji.

Mając na względzie, że w przeszłości dochodziło w Polsce do tortur z udziałem policjantów oraz uwzględniając okoliczności ich popełniania (miały one miejsce głównie podczas przesłuchań i/lub poprzedzających je rozpytań dokonywanych przez funkcjonariuszy wydziałów kryminalnych, które zmierzały do uzyskania przyznania się do winy i wskazania obciążających dowodów), RPO uważa że konieczne jest wdrożenie w policji nowoczesnych metod rozmów (wywiadów) dochodzeniowo-śledczych, opartych na nieprzymusowej relacji i zmierzających do wszechstronnego ustalenia stanu faktycznego.

Adam Bodnar rekomenduje wprowadzenie następujących rozwiązań:

1. Rozpowszechnienie Reguł Mendeza wśród funkcjonariuszy policji wszystkich szczebli. Zasady te powinny stanowić stały element szkoleniowy funkcjonariuszy i punkt odniesienia dla działań formacji;

2. Rozpoczęcie procesu wdrażania w policji nowoczesnych metod przesłuchań (rozmów dochodzeniowo-śledczych) opartych na nieprzymusowej relacji i zmierzających do wszechstronnego ustalenia stanu faktycznego, zgodnie ze standardami i wytycznymi zawartymi w Regułach Mendeza. Punktem odniesienia dla działań w tym zakresie powinien być norweski system przesłuchań KREATIV (przy uwzględnieniu zastrzeżeń CPT w zakresie zabezpieczeń proceduralnych). Docelowo nowoczesne metody rozmów dochodzeniowo-śledczych powinny stanowić stały element pracy policyjnej i programów szkoleniowych funkcjonariuszy;

3. Inwestycję w sprzęt i warunki lokalowe do rejestracji audio-wideo przesłuchań policyjnych. Należy stworzyć policjantom profesjonalne warunki do realizacji przesłuchań oraz rozpytań. Najlepiej, by czynności te odbywały się w specjalnie zaprojektowanych i wyposażonych pokojach przesłuchań, z monitoringiem i sprzętem do rejestracji audio-wizualnej. Mając na względzie uwagi i zalecenia Komitetu Przeciwko Torturom (CAT)40 i Podkomitetu ds. Prewencji Tortur (SPT)41 rekomenduję wprowadzenie obowiązku zapisu obrazu i dźwięku przesłuchań i rozpytań policyjnych;

4. Opracowanie przez Komendą Główną Policji wytycznych dotyczących sposobu realizacji przesłuchań i rozpytań, które precyzyjnie określą standardy takich czynności, czas ich trwania, sposób realizacji, dokumentacji i rejestrowania (w tym z wykorzystaniem sprzętu do rejestracji audio-wideo) oraz zabezpieczenia proceduralne dla osoby przesłuchiwanej. Wytyczne powinny uwzględniać międzynarodowe standardy przesłuchań policyjnych, wskazane w Zasadach Mendeza, 28. Raporcie Generalnym CPT z 2019 r. oraz uwagi i zalecenia Komitetu Przeciwko Torturom (CAT)43 i Podkomitetu ds. Prewencji Tortur (SPT).

KMP.570.9.2021

(szczegóły w załączniku poniżej)