Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• TVP, Polskie Radio i Narodowe Centrum Kultury podtrzymują, że powodem wycofania książki Piotra Zychowicza „Wołyń zdradzony" z konkursu „Książka Historyczna Roku” była zbyt późna data jej publikacji
• O ten tytuł mogły się ubiegać pozycje wydane między 1 stycznia 2018 r. a 30 czerwca 2019 r. Według TVP, PR i NCK książka ukazała się w lipcu 2019 r.
• Tymczasem wydawca wskazał, że jej dystrybucja zaczęła się jeszcze w czerwcu 2019 r.
• Działania promocyjno-marketingowe czy realizacja usługi druku i doręczenie egzemplarzy do wydawcy nie mogą być brane pod uwagę przy określaniu daty wydania publikacji – replikują prezesi TVP i PR oraz dyrektor NCK

Rzecznik Praw Obywatelski wyjaśnia powody wycofania w październiku 2019 r. publikacji pt. „Wołyń zdradzony, czyli jak dowództwo AK porzuciło Polaków na pastwę UPA” z XII edycji konkursu „Książka Historyczna Roku”. Książka Zychowicza była faworytem w głosowaniu internetowym.

Do jury w czasie konkursu nie wpłynęły zastrzeżenia dotyczące książki ze strony któregokolwiek z organizatorów. Decyzja miała zostać podjęta z pominięciem jury oraz bez udziału jednego z organizatorów – Instytutu Pamięci Narodowej. Organizatorami konkursu są TVP, Polskie Radio, IPN i Narodowe Centrum Kultury.

Jak wskazał były już członek jury prof. Sławomir Cenckiewicz (który w związku z tą sprawą złożył rezygnację), była to już druga próba usunięcia tej książki z konkursu. Recenzent książki dr Piotr Gontarczyk złożył wcześniej wniosek o wykluczenie książki przez jury. Argumentował to wolą kierownictwa TVP, według którego autor w publikacji afirmuje okupację niemiecką na kresach południowo-wschodnich. Siedmioosobowe jury odrzuciło ten wniosek.

Rzecznik nabrał wątpliwości co do poszanowania praw obywatelskich Piotra Zychowicza - zagwarantowanej konstytucyjnie wolności słowa i debaty publicznej, w tym wolności wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji (art. 54 Konstytucji). Nagroda ufundowana jest ze środków publicznych. A ich wydatkowanie musi być zgodne z ogólnymi zasadami jawności, celowości i przejrzystości gospodarowania środkami budżetu państwa.

RPO wystąpił do TVP, PR i NCK o wskazanie, jakie uchybienia wobec regulaminu zostały zidentyfikowane przez organizatorów.

W jednobrzmiących, choć oddzielnych, odpowiedziach prezesów TVP i Polskiego Radia oraz dyrektora NCK z listopada 2019 r. podano, że decyzja o wycofaniu z konkursu publikacji została podjęta przez organizatorów i fundatorów nagród na podstawie §7 ust. 3 regulaminu konkursu. Stanowi on: "Organizatorzy mogą odmówić przyjęcia książek lub wycofać je z Konkursu, jeżeli zostaną zidentyfikowane uchybienia wobec niniejszego Regulaminu".

Zidentyfikowanym przez organizatorów uchybieniem jest data wydania książki, niezgodna z §2 ust. 1 regulaminu. Zgodnie z nim "do danej edycji Konkursu można zgłaszać książki oraz publikacje elektroniczne (e-booki), zwane dalej „książkami" wydane w języku polskim po raz pierwszy pomiędzy 1 stycznia 2018 r. a 30 czerwca 2019 r.". Zgodnie z treścią wpisu wydawcy do Międzynarodowego Znormalizowanego Numeru Książki ISBN 978-83-8062-564-8 oraz informacjami w opisie książki, a pochodzącymi od wydawcy, datą tą jest lipiec 2019 r.

Tym uchybieniem regulaminu szefowie TVP, PR i NCK tłumaczyli wycofanie książki z konkursu. Była to suwerenna decyzja organizatorów, która nie wymagała konsultacji z jurorami – napisali do RPO Jacek Kurski, Andrzej Rogoyski i Rafał Wiśniewski.

W związku z tym prezes Domu Wydawniczego REBIS Sp. z o.o. Tomasz Szponder przedstawił RPO stanowisko wydawcy książki. W jego ocenie informacje podawane przez organizatorów konkursu o przyczynach wycofania książki są nieprawdziwe. Została ona bowiem wydana w czerwcu 2019 r. - 14 czerwca została wprowadzona na stan magazynu, 24 czerwca zaczęła się jej dystrybucja, a 27 czerwca sprzedano jej pierwsze egzemplarze.

Wskazywana przez organizatorów data 2 lipca 2019 r. jest jedynie datą rozpoczęcia akcji promocyjnej książki, którą sieć Empik umieściła jako datę „oficjalnej premiery" - podkreślił wydawca. Oświadczył, że data wydania publikacji jest zgodna z regulaminem i nie może być przyczyną jej wycofania z konkursu.

W grudniu 2019 r. Rzecznik poprosił prezesów TVP i PR oraz dyrektora NCK o wyjaśnienia co do pisma wydawcy.

W ponownie jednobrzmiących odpowiedziach z 9 i 10 stycznia 2020 r. wszyscy trzej adresaci podtrzymali swe zarzuty.

„Odnosząc się do treści pisma Pana Tomasza Szpondera, Prezesa Zarządu, reprezentującego wydawcę, tj. Dom Wydawniczy "Rebis" Spółka z o.o., wskazać należy, że przedstawione w nim argumenty na poparcie tezy, jakoby książka pt. „Wołyń zdradzony” została wydana pomiędzy 1 stycznia 2018 r., a 30 czerwca 2019 r. (wymóg Regulaminu) nie znajdują potwierdzenia w analizowanym stanie faktycznym i prawnym. Opisane działania o charakterze promocyjno-marketingowym czy też realizacji usługi druku i doręczenia fizycznych egzemplarzy do wydawcy nie mogą być brane pod uwagę przy określaniu daty wydania publikacji” – odpisali Rzecznikowi Jacek Kurski, Andrzej Rogoyski i Rafał Wiśniewski.

VII.712.1.2019