Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Obywatel opiekuje się matką z niepełnosprawnością. Nie dostał jednak świadczenia pielęgnacyjnego, bo jego ojciec żyje i nie jest osobą z niepełnosprawnością
• Tymczasem ojciec w żaden sposób nie może się żoną zajmować. Zmaga się z uzależnieniem i nie zajmuje rodziną
• RPO składa w tej sprawie skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego
• AKTUALIZACJA: NSA zwrócił sprawę do ponownego rozpoznania prezydentowi miasta

Prezydent miasta, potem samorządowe kolegium administracyjne a na końcu wojewódzki sąd administracyjny uznały, że obywatelowi nie należy się pomoc od państwa. Co prawda skarżący faktycznie opiekuje się matką, ale prawny obowiązek alimentacyjny spoczywa na jej mężu.

Uznano, że „potencjalny obowiązek alimentacyjny męża względem wymagającej opieki małżonki bez względu na szczególne okoliczności wyprzedza obowiązek alimentacyjny syna”, a to przesądza o braku prawa syna do świadczenia pielęgnacyjnego. Inaczej byłoby, gdyby mąż matki legitymował się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności

RPO zarzuca tym decyzjom naruszenie przepisów poprzez błędną ocenę stanu faktycznego, brak należytego rozważenia materiału dowodowego i niewyjaśnienie wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności odnoszących się do zakresu faktycznej opieki sprawowanej przez obywatela oraz realnych możliwości sprawowania przez jego ojca (i męża osoby potrzebującej opieki).

Z tego powodu instytucje i sąd w sposób nieuprawniony doszły do wniosku, że kryteria pozostawania w małżeństwie i pokrewieństwa - wyznaczające kolejność zobowiązania do alimentacji - oraz brak stosownego orzeczenia o niepełnosprawności stanowią same w sobie bezwzględną przeszkodę w nabyciu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Wyrok NSA

10 grudnia 2021 r. NSA (sygn. akt OSK 817/21) uchylił wszystkie zaskarżone decyzje. Wskazał na błędną ocenę stanu faktycznego, brak należytego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy.

Chodzi zwłaszcza o zakres faktycznej opieki sprawowanej przez strony i realnych możliwości sprawowania opieki przez męża - z uwagi na uzależnienie.

Jedynie bowiem jednoznaczne stwierdzenie, że małżonek jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi - a uzyskanie od niego na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest możliwe lub nie jest połączone z nadmiernymi trudnościami - umożliwiałoby wydanie decyzji o odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego skarżącemu.

III.7064.308.2020