Biuletyn Informacji Publicznej RPO

- Trzeba cały czas przypominać wszystkim państwom i każdemu z osobna, że zwalczanie i przeciwdziałanie torturom wynika bezpośrednio z podjętych przez nich zobowiązań międzynarodowych i nie mogą ich lekceważyć – powiedział prof. Malcolm Evans podczas spotkania z rzecznikiem praw obywatelskich dr. Adamem Bodnarem.

Prof. Evans jest przewodniczącym podkomitetu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. zapobiegania torturom (SPT - United Nations Subcommittee for the Prevention of Torture), członkiem zarządu stowarzyszenia na rzecz przeciwdziałania torturom (APT- Association for the Prevention of Torture), był też członkiem zespołu doradczego OBWE w sprawie wolności religii i przekonań. Jest wybitnym specjalistą, autorem wielu publikacji z zakresu prawa międzynarodowego i praw człowieka.

W spotkaniu wzięła również udział Eva Csergö ze stowarzyszenia na rzecz przeciwdziałania torturom (APT).

Tematem spotkania były kwestie dotyczące funkcjonowania krajowych mechanizmów prewencji (KMP), czyli niezależnych organów wizytujących w poszczególnych państwach miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności. KMP ustanowiono na podstawie Protokołu fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (OPCAT). W Polsce tę rolę od 2008 roku spełnia Rzecznik Praw Obywatelskich.

Prof. Evans pytał, czy dodatkowe zobowiązanie, jakim jest pełnienie funkcji krajowego mechanizmu prewencji, nie jest zbyt dużym obciążeniem dla RPO, szczególnie w sytuacji, gdy nie otrzymał na ten cel dodatkowych pieniędzy z budżetu państwa. Podkreślił, że prawidłowe wykonywanie wizytacji, zgodnie z określonymi standardami, jest niezwykle ważne. Zaznaczył przy tym, że uwzględniać należy także jakość a nie tylko ilość przeprowadzonych wizytacji. Przewodniczący podkomitetu Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. zapobiegania torturom opowiadał również o swoich ostatnich misjach m.in. na Ukrainie. Wizyta w tamtejszym ośrodku została zawieszona, ponieważ odmówiono przedstawicielom ONZ dostępu do części miejsc.

Prof. Evans podkreślił, że rok 2016 to szczególny moment na zastanowienie się nad podejściem do prewencji tortur – w czerwcu minęła dziesiąta rocznica istnienia Protokołu fakultatywnego (OPCAT). W związku z tym, podczas rozmowy z polskim ombudsmanem, zwrócił uwagę na problem nieświadomości obywateli o tym, czym są krajowe mechanizmy prewencji. Przyznał, że bardzo często uważa się, że ich działalność polega tylko na sprawdzaniu więzień i aresztów tymczasowych, tymczasem są to wszystkie miejsca, gdzie przebywają osoby wbrew swojej woli, a więc także zakłady psychiatryczne, domy pomocy społecznej, policyjne izby zatrzymań, czy młodzieżowe ośrodki wychowawcze. W opinii prof. Evansa bardzo ważne jest więc przybliżenie działalności KMP obywatelom.

W trakcie rozmowy zaznaczono też, że po latach funkcjonowania krajowych mechanizmów prewencji warto zastanowić się nad rozszerzeniem ich kompetencji. W wielu miejscach, np. w półprywatnych domach opieki również przebywają ludzie, którzy są pozbawieni wolności, jednak członkowie KMP nie zawsze mają uprawnienia by je monitorować. Prof. Evans szczególnie podkreślił, że do odpowiedniego przestrzegania praw osób pozbawionych wolności nie wystarczy wypracowanie ogólnych standardów.  - Często, aby rozwiązać problem w konkretnym miejscu detencji trzeba je odwiedzić i wspólnie zastanowić się nad indywidualnym rozwiązaniem – zaznaczył.

Z tym stanowiskiem w pełni zgadza się RPO. Dlatego jeszcze w tym miesiącu rozpoczną się spotkania regionalne polskiego Krajowego Mechanizmu Prewencji.  Pierwsze z nich odbędzie się 28 września w Katowicach. Prof. Evans przyznał, że idea wpisuje się w najnowsze propozycje działań instytucji międzynarodowych zwalczających stosowanie tortur i w pełni popiera tę inicjatywę.