Biuletyn Informacji Publicznej RPO

Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministra Obrony Narodowej w związku z doniesieniami medialnymi o udziale saperów w rozładunku i niszczeniu toksycznych odpadów poprodukcyjnych, w wyniku czego mieli oni  doznać zawrotów głowy, mdłości, krwotoków z nosa, wymiotów i chemicznych poparzeń skóry.

18 grudnia 2024 r. portal Onet.pl opublikował artykuł pt. "Żołnierzom lała się krew z nosa, byli poparzeni, mdleli. Jak saperzy detonowali nielegalne odpady Nitro-Chemu na polskich poligonach".

Wynika z niego m.in., że w latach 2017–2021 żołnierzy 6. Brygady Powietrzno-Desantowej angażowano do rozładunku i niszczenia toksycznych odpadów poprodukcyjnych pozbawionych oznaczeń. W wyniku kontaktu z tymi materiałami żołnierze mieli doznać zawrotów głowy, mdłości, krwotoków z nosa, wymiotów, chemicznych poparzeń skóry. Według artykułu leczono ich objawowo, a osoby zgłaszające problemy ze zdrowiem straszono zwolnieniem ze służby czy przeniesieniem do innych jednostek.

RPO podkreśla, że obowiązek przestrzegania przepisów, zasad bezpieczeństwa i higieny służby dotyczy zarówno dowódców, jak i żołnierzy zawodowych. Jednak zgodnie z art. 229 ust. 3 ustawy o obronie Ojczyzny do żołnierzy zawodowych nie ma zastosowania art. 210  Kodeksu pracy. Dlatego też, jeśli czynności nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny służby i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia żołnierza, nie może on powstrzymać się od wykonania powierzonych zadań.

Wyłączenie tej regulacji Kodeksu pracy wobec żołnierzy zawodowych odnosi się w sposób szczególny do saperów, u których ryzyko utraty życia i zdrowia ściśle powiązano z charakterem wykonywanych zadań. Nie zwalnia to jednak przełożonych z obowiązku zapewnienia możliwie bezpiecznych i higienicznych warunków służby.

RPO Marcin Wiącek prosi wicepremiera, ministra Władysława Kosiniaka-Kamysza o zbadanie sprawy, ze szczególnym uwzględnieniem skutków zdrowotnych dla żołnierzy rozładowujących i detonujących toksyczne odpady oraz udzielonej im wówczas i obecnie pomocy medycznej. Zwraca się także o szczegółową informację o zasadach bezpieczeństwa obowiązujących w trakcie wykonywania  takich czynności przez saperów.

WZF.7043.237.2024