Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił Ministrowi Sprawiedliwości uwagi do projektu rozporządzenia MS ws. sposobu i trybu przeprowadzania badań lekarskich osób ujętych przez funkcjonariuszy Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej
• Według projektu, badanie przeprowadza się na prośbę zatrzymanej osoby lub wobec obawy, że jej stan zagraża jej życiu lub zdrowiu
• Tymczasem każda osoba ujęta powinna być zbadana, bo właściwe dokumentowanie stwierdzonych urazów jest uważane za podstawową i minimalną gwarancję chroniącą przed torturami i przemocą 
• Marcin Wiącek prosi ministra Zbigniewa Ziobrę o wzięcie tych ocen pod uwagę na dalszym etapie prac legislacyjnych
• AKTUALIZACJA: Żadna z uwag RPO nie uzyskała akceptacji resortu (odpowiedź MS w załączniku)

Rozporządzenie ma określać sposób i tryb przeprowadzania badań lekarskich osoby ujętej przez funkcjonariuszy Inspektoratu w sposób zapewniający ochronę jej zdrowia oraz osoby właściwe do przeprowadzenia badań, przypadki użycia specjalnego środka transportu oraz sposób dokumentowania przypadków uniemożliwienia badania.

Zdaniem KMPT rozporządzenie powinno określać również sposób dokumentowania badania oraz ewentualnych obrażeń osoby ujętej. Według standardów międzynarodowych odnoszących się do badań medycznych osób przebywających w jednostkach Policji - co można odpowiednio zastosować do tego rozporządzenia - badania lekarskie i rejestrowanie obrażeń powinno być szczegółowo dokumentowane.

Według rozporządzenia, badanie lekarskie przeprowadza się na prośbę zatrzymanej j osoby  lub wobec uzasadnionej obawy, że jest ona w stanie zagrażającym jej życiu lub zdrowiu.

Zdaniem KMPT każda osoba ujęta  powinna być poddana badaniu lekarskiemu. Właściwe dokumentowanie urazów stwierdzonych podczas badania uważane jest za podstawową i minimalną gwarancję chroniącą przed torturami i przemocą. Mocno podkreślają to  międzynarodowe instytucje monitorujące traktowanie osób pozbawionych wolności - Podkomitet ONZ ds. Zapobiegania Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu, Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (SPT) oraz Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu i Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) . 

Takie badanie chroni też samych funkcjonariuszy przed fałszywymi zarzutami, że obrażenia powstały podczas pobytu osoby pod ich nadzorem. Z kolei świadomość ujawnienia ewentualnych śladów przemocy i ich udokumentowania może działać odstraszająco na osoby rozważające możliwość użycia przemocy wobec osoby pozbawionej wolności.

Rozporządzenie przewiduje też, że badanie osoby ujętej przeprowadza się po dokonaniu przez funkcjonariusza IWSW niezbędnych czynności związanych z ujęciem, chyba że osoba ta ma widoczne obrażenia ciała lub utraciła przytomność i wymaga udzielenia pierwszej pomocy medycznej.

Zdaniem KMPT w każdej sytuacji badanie lekarskie powinno zostać przeprowadzone niezwłocznie.  Fakt, że osoba ujęta nie ma widocznych obrażeń czy też nie utraciła przytomności nie oznacza, że nie jest ona w stanie wymagającym szybkiej konsultacji lekarskiej. Funkcjonariusze nie mają zaś specjalistycznej wiedzy medycznej i nie są w stanie samodzielnie określić stanu zdrowia osoby ujętej.

Rozporządzenie „zapewnia bezpieczeństwo pracowników służby zdrowia w czasie przeprowadzania badania lekarskiego osoby ujętej”. Zdaniem KMPT taki zapis jest zbyt ogólny i może prowadzić do nadużyć w postaci każdorazowej obecności funkcjonariusza przy badaniu lekarskim. A to lekarz powinien decydować o obecności funkcjonariusza przy badaniu. Pozbawienie go takiej możliwości jest niezgodne ze standardami międzynarodowymi. 

Rozporządzanie nie określa także kto i w jakim trybie podejmuje decyzję o konieczności użycia specjalnego środka transportu sanitarnego wobec osoby zatrzymanej. Ma to znaczenie w kontekście możliwości zrzucenia odpowiedzialności w tej kwestii na funkcjonariuszy, którzy nie mają specjalistycznej wiedzy co do medycznych wymagań transportu osób tego potrzebujących.

KMP.571.10.2022