Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rolnik nie otrzymał umówionego w umowie kontraktacyjnej wynagrodzenia za sprzedane tuczniki, bo po trzech dniach od sprzedaży w jego hodowli wykryto chorobę zakaźną
• Inspekcja Weterynaryjnej nakazała rolnikowi zabicie wszystkich zwierząt. Podmiotowi, który nabył od niego partię tuczników kilka dni przed wykryciem choroby i dokonał ich uboju, nakazano zaś utylizację partii produktu z mięsem z tych tuczników.
• Hodowca dostał odszkodowanie od Skarbu Państwa za zabite zwierzęta, ale kontrahent nie wypłacił mu umówionej ceny sprzedaży
• Biuro RPO pyta Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, czy możliwe jest wprowadzenie mechanizmu rekompensaty dla rolników w takiej sytuacji

Do Rzecznika wpłynęła skarga rolnika dotycząca zasad wypłaty odszkodowania z tytułu likwidacji zwierząt (produktów pochodzenia zwierzęcego) z nakazu organu inspekcji weterynaryjnej, wydanego w związku ze zwalczaniem chorób zakaźnych u zwierząt.

Według art. 49 ust. 1 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, za zwierzęta „hodowane" zabite lub poddane ubojowi z nakazu organów Inspekcji Weterynaryjnej albo za takie zwierzęta, padłe w wyniku zastosowania zabiegów nakazanych przez te organy przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania, przysługuje odszkodowanie z budżetu państwa. Prawo do odszkodowania obejmuje także zwierzęta zniszczone z nakazu organu Inspekcji Weterynaryjnej przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania, produkty pochodzenia zwierzęcego w rozumieniu przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego, jaja wylęgowe, pasze oraz sprzęt, które nie mogą być poddane odkażaniu.

Jednocześnie art. 49 ust. 7 ustawy przewiduje wyłączenia prawa do odszkodowania przysługującego na mocy ustępów wcześniejszych, w tym ograniczenie podmiotowe, wskazując, że odszkodowanie nie przysługuje za

• zwierzęta oraz produkty pochodzenia zwierzęcego w rozumieniu przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego, jaja wylęgowe, pasze i sprzęt stanowiące własność podmiotów prowadzących:
• działalność w zakresie zarobkowego transportu zwierząt; organizowania targów, wystaw, pokazów lub konkursów zwierząt; obrotu zwierzętami, z wyjątkiem obrotu prowadzonego w ramach działalności rolniczej w rozumieniu przepisów prawa działalności gospodarczej, pośrednictwa w tym obrocie lub skupu zwierząt;
• działalność nadzorowaną w zakresie produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego lub produktów pochodnych;
• działalność w zakresie uboju zwierząt lub produkcji mięsa w rozumieniu przepisów o produktach pochodzenia zwierzęcego.

Przedstawiona w skardze rolnika sytuacja dotyczyła koincydencji czasowej sprzedaży przez niego partii tuczników i wykrycia w jego hodowli choroby zakaźnej (ASF). W wykonaniu umowy kontraktacyjnej, sprzedał on partię tuczników (mających bieżące świadectwa zdrowotne) podmiotowi zajmującemu się ich ubojem i przetwórstwem mięsnym. Po trzech dniach od sprzedaży wykryto w jego hodowli chorobę zakaźną.

Inspekcja Weterynaryjnej nakazała rolnikowi zabicie wszystkich zwierząt. Podmiotowi, który nabył od niego partię tuczników kilka dni przed wykryciem choroby i dokonał ich uboju, nakazano zaś utylizację partii produktu z mięsem z tych tuczników.

Hodowca dostał od Skarbu Państwa odszkodowanie za zabite zwierzęta posiadane w dacie wydania nakazu. Podmiot, który nabył od niego partię tuczników na kilka dni przed wykryciem choroby odszkodowania za zutylizowane produkty wytworzone z ich mięsa odszkodowania nie otrzymał (objęty był wyłączeniem, o którym mowa w art. 49 ust. 7 pkt 3 lit. a tiret trzecie ustawy).

Wobec istotnej wady dostarczonych tuczników podmiot ten nie wypłacił  rolnikowi umówionej ceny sprzedaży. W konsekwencji rolnik został pozbawiony jakiejkolwiek rekompensaty za sprzedaną partię tuczników -  choć gdyby do wykrycia choroby (i wydania nakazu zabicia zwierząt) doszło kilka dni wcześniej, strata zostałaby mu zrekompensowana ze środków Skarbu Państwa.

Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski pyta dyrektora Departamentu Bezpieczeństwa Żywności i Weterynarii Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi Wojciecha Wojtyrę, czy jest możliwe wprowadzenie mechanizmu rekompensaty dla rolników, którzy znaleźli się w takiej sytuacji jak skarżący.

BRPO kieruje  to pytanie przy świadomości, że materia objęta jest przepisami prawa Unii Europejskiej (aktualnie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/690 z dnia 28 kwietnia 2021 r. ustanawiającego program na rzecz rynku wewnętrznego, konkurencyjności przedsiębiorstw, w tym małych i średnich przedsiębiorstw, dziedziny roślin, zwierząt, żywności i paszy, oraz statystyk europejskich (Program na rzecz jednolitego rynku) oraz uchylającego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 99/2013, (UE) nr 1287/2013, (UE) nr 254/2014 i (UE) nr 652/2014).

V.7200.2.2023