Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Osoby przedstawione przez Krajową Radę Sądownictwa do powołania na asesorów wojewódzkich sądów administracyjnych skarżą się, że Prezes Rady Ministrów od kilku miesięcy nie kontrasygnował nominacji podpisanych przez Prezydenta RP
• Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Grabca

Do Biura RPO wpływają skargi osób przedstawionych przez KRS do powołania na asesorów wojewódzkich sądów administracyjnych. Z informacji zawartych w tych skargach wynika, że ich nominacje zostały podpisane przez Prezydenta RP, ale Prezes Rady Ministrów od kilku miesięcy nie udzielił wymaganej kontrasygnaty. 

Zwłoka w kontrasygnowaniu aktów powołania ma znaczenie nie tylko dla kandydatów na urząd asesora, ale także dla obywateli, którzy z uwagi na rosnącą liczbę wakatów w sądownictwie zmuszeni są coraz dłużej oczekiwać na rozstrzygnięcie ich spraw.

Rzecznik ma świadomość problemu ustrojowego, jakim jest status obecnej Krajowej Rady Sądownictwa. W świetle polskiego i europejskiego orzecznictwa nie ulega wątpliwości, że tryb wyboru 15 z 25 członków KRS wymaga zmiany. Uporządkowanie statusu obecnej KRS w drodze ustawy może jednak okazać się przedsięwzięciem długotrwałym. Dlatego do tego czasu dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga wypracowania odpowiedniej i klarownej praktyki powoływania asesorów i sędziów.

Przy kształtowaniu tej praktyki należy pamiętać, że sam fakt powołania asesora na wniosek obecnej KRS nie powoduje automatycznie utraty przymiotu niezawisłości - stanowi wyłącznie podstawę do przeprowadzenia przez niezależny sąd tzw. testu niezawisłości.

Takie stanowisko zostało potwierdzone w orzecznictwie NSA, który stwierdził: "Nie do zaakceptowania jest (…) interpretacja, w myśl której asesor sądowy nie posiada przymiotu bezstronności niezbędnego do orzekania tylko z tego powodu, że został powołany przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3, z późn. zm.)". Były już zaś przypadki, w których NSA, stosując test niezawisłości, pozytywnie weryfikował asesorów sądów administracyjnych powołanych na wniosek obecnej KRS.

Obecny stan niepewności budzi również wątpliwości z punktu widzenia prawa dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach (art. 60 Konstytucji).

RPO Marcin Wiącek zwraca się do Szefa KPRM o ustosunkowanie się do sprawy, zwłaszcza o informację na temat praktyki Prezesa Rady Ministrów w zakresie kontrasygnowania aktów powołania asesorów sądów administracyjnych.

VII.603.5.2025