Biuletyn Informacji Publicznej RPO

• Rzecznik Praw Obywatelskich przedstawił wiceprezesowi Rady Ministrów, ministrowi obrony narodowej Władysławowi Kosiniakowi-Kamyszowi problemy zebrane podczas wizytacji BRPO w 9. Łódzkiej Brygadzie Obrony Terytorialnej
• Marcin Wiącek przekazał je z prośbą o ich zbadanie i przedstawienie informacji w tym zakresie

Wizytację przeprowadzili pracownicy Wydziału ds. Żołnierzy i Funkcjonariuszy Biura RPO 25 lutego 2025 r. Rozmawiano z dowódcami, przedstawicielami wszystkich korpusów osobowych, oficerem wychowawczym, oficerem personalnym oraz psychologiem na temat problemów występujących w służbie; zapoznano się też z jej warunkami.

Liczba wakatów w Brygadzie szacowana jest na ok. 12 proc., braki są uzupełniane żołnierzami rezerwy aktywnej, pełniącymi służbę czynną. Rozmówcy podkreślali duże obciążenie obowiązkami służbowymi w wojskach terytorialnych – identycznymi jak w wojskach operacyjnych – przy dużo mniejszej liczbie etatów. Wskazywano, że obowiązek prowadzenia dokumentacji jest taki sam jak w wojskach operacyjnych. Przykładem zbyt małej liczby etatów w WOT może być brak etatu sekretarki u dowódcy brygady, który uzupełniany jest z żołnierzy OT. W praktyce, chcąc wykonać podstawowe zadania (np. kompania reprezentacyjna), prosi się żołnierzy OT o stawienie się do służby.

Rozmówcy wskazywali na nierówne traktowanie żołnierzy zawodowych i żołnierzy OT. Żołnierze zawodowi odprowadzają bowiem podatek, a żołnierze OT zostali z niego zwolnieni. Również dodatek bojowy (za gotowość bojową) otrzymują żołnierze zawodowi jedynie z jednostek obrony terytorialnej zlokalizowanych od linii Wisły na wschód - do Bugu. Natomiast żołnierze zawodowi z jednostek OT zlokalizowanych na zachód od linii Wisły takiego dodatku nie otrzymują.

W kwestii opiniowania służbowego żołnierze zaproponowali, aby przy ocenie dyspozycyjności w szerszym zakresie uwzględniano powód otrzymania zwolnienia lekarskiego. Podniesiono również kwestię opiniowania podległych żołnierzy przez nowego dowódcę, który jeszcze nie zdołał ich poznać. Wskazano także przykłady wielomiesięcznego oddelegowania żołnierzy, którzy są opiniowani zaraz po powrocie do jednostki macierzystej przez dowódcę, który nie ma wiedzy jak żołnierz funkcjonował podczas oddelegowania. 

Oficerowie wskazali,. że nie otrzymują dodatku za wzorową opinię, który przysługuje jedynie dowódcom w korpusach podoficerskich i szeregowych zawodowych.

Żołnierze podkreślali zbyt małe zróżnicowanie wysokości dodatku za brak mieszkania (nieadekwatne do kosztów wynajmu w miastach różnej wielkości), np. różnica dodatku pomiędzy Łaskiem a Łodzią wynosi jedynie 30 zł, co nie oddaje faktycznych cen wynajmu mieszkania w największym mieście regionu.

Wskazywano także na opóźnienia w wypłacie należności za udział w akcji powodziowej oraz służby na granicy. Z ustaleń wynika, że obowiązują różne stawki za dojazd oraz za służbę na granicy. Podstawą naliczeń jest rozkaz o delegowaniu, niezbędne jest potwierdzenie przez właściwego dowódcę dnia i godziny wyjazdu oraz dnia i godziny przybycia do miejsca delegowania. Na tym etapie może dochodzić do opóźnień (brak niezwłocznego przekazania przez dowódcę dokumentów do jednostki macierzystej naliczającej należności).

Żołnierze kwestionowali też praktykę, zgodnie z którą z kolejnym wnioskiem o przyznanie medalu można wystąpić dopiero po 10 latach. Np. dowódca skierował wniosek o przyznanie medalu kilka tygodni przed upływem wymaganej wysługi. Wniosek został odrzucony, a termin upłynął. W takim przypadku kolejny wniosek o medal będzie mógł być skierowany dopiero za 10 lat.

Medal „Siły Zbrojne w służbie Ojczyzny” przyznawany jest na 10, 15, 20 lat służby; aby go otrzymać, żołnierz oceniany jest przez pryzmat ostatniego opiniowania. W ocenie rozmówców medal jest za konkretny okres w służbie, a nie za ostatnią wzorową ocenę. . Oznacza to, że co do zasady żołnierza w całym okresie, za który otrzymuje medal, powinno cechować wzorowe zachowanie.

Żołnierze pozytywnie oceniali jakość umundurowania i butów, zastrzeżenia dotyczyły jedynie podkoszulek. 

Jednym z ważnych powodów decyzji o odejściu ze służby jest otrzymanie odprawy mieszkaniowej pozwalającej na spłatę m.in. rosnących kredytów. Żołnierze proponują, aby w szczególnie uzasadnionych przypadkach, po osiągnięciu określonej wysługi, istniała możliwość wypłaty odprawy mieszkaniowej w trakcie czynnej służby. Wypłata odprawy mieszkaniowej na umotywowany wniosek żołnierza pozwoliłaby na zatrzymanie w służbie szczególnie cennych specjalistów.

WZF.7043.190.2024